तेरवाच लस मिळवली. थकवा आल्यामुळे परवा सारी कामे हळूवार चालली होती. परवा दुपारी अजित भाऊचा फोन आला पण बोलण्याचे त्राण नसल्यामुळे तो काही उचलला नाही. नंतर फोन करून बोलूया म्हणून तसाच बाजूला ठेवला. कदाचीत तिच बातमी असावी. सहसा सकाळी उठून कधीच मोबाईल पाहत नाही. पण त्या दिवशी पाहिला.  जिवन उत्सव ग्रुपवर मेसेज पाहिले. सोर मावशी आपल्यात नाहीत. माझ्यासाठी हा धक्काच होता.  काही काळ शरीर एकदम गळाल्यासारखे झाले. डोळ्यात अश्रू दाटून आले. मावशीना श्रंध्दाजंली वाहिली. मोबाईल बंद केला पण गत काळातील त्यांच्या सोबतचा संवादाची, भेटीच्या क्षणांना भरती आली होती. आठवणीच्या उंच उंच लाटा येवून धडकट होत्या…

मावशीचे वय झाले होते. हे त्यांनाही माहीत होते. कोरोनाच्या आधी त्यांनी आम्हा तिघांना सहकुटुबं भेटायला ये,  नि जेवायला सुध्दा या.  आज येतो उद्या येतो. करत एकदाचे ठरले.

घरी पोहचलो. गप्पा झाल्यात. जेवणं झाली. छोटे छोटे खादीचे रूमाल आम्हाला भेट मिळाली. मावशीना परतीचे गिफ्ट म्हणून आम्ही काहीच आणलं नव्हत. काय द्यायचं हे सुचलंच नाही. कारण त्यांना चरख्यावरील सुतकताई हेच त्यांच गिफ्ट होते पण गेल्या पाच वर्षात त्याला स्पर्शही झाली नव्हता. मनात खंत होतीच. चरखा कसा आहे. तो चालू ठेव.  आता पुन्हा भेट कधी हे मलाही माहित नव्हते. त्यांनतर निर्मल ग्राम निर्माण केंद्रच्या भाऊ नावरेकर स्मृती दिनानिमित्त भेट झाली.

सतेज कांती, स्वच्छ शुभ्र कपडे, मोजके, स्पष्ट बोलणे. त्यां नेहमी माझी विचारपूस करत. कारण माझे आवडते माध्यमांतील काम सोडून पर्यावरणकामाला सुरूवात केली. होती. ठिक चाललय ना. पुरेसे पैसे येतातहेत ना याची ते आवर्जून चौकशी करत.

मध्यंतरी किशोर सोर यांच्या कडे चौकशी केली. थकल्या आहेत. ते साहजिकच होते. मावशीशी फोनवर बोलणे शक्यच नव्हते. कारण या वयात त्यांना आता त्रास देणं अवघड वाटतं होतं. कोरोना काळात त्यांना प्रत्यक्ष भेटणं टाळलं. पण मावशी सोबतची प्रत्येक भेट ही लख्खपणे आवठवत राहते.

सुजल झाला तेव्हा त्यांनी स्वतः हाताने विणून पायमोजे व स्वेटर दिले होते. ही बातमी सुजला सकाळी सकाळी सांगायची नाही. असं आम्ही दोघांनी ठरवलं. ति बातमी त्याला दुपारी सांगीतली. असं कसं झालं असे म्हणून त्यांने जोरात आरोळी ठोकली, मावशी आपल्यात नाही.  हे त्याला काही पटतं नव्हतं. पण त्याला काहीच इलाज नव्हता. संदीपची आई म्हणून त्यांना आईचा व आईला सोर मावशी बद्दल आपुलकी होती. आता मावशी आपल्यात नाही हे आता माझ्या आईला कसं कळवायचं हे फार अवघड वाटतयं.

मावशी तेवढ्याच प्रेमळ होत्या. लहान मोठ्यांच्या त्या मावशी होत्या. आई खालोखाल प्रेम हे मावशीवर होते याचा नेहमी प्रत्यय येतो. रक्ताच्या नात्यां नंतर ही सामाजिक उत्तरदायित्वाच्या रथाचे सारथ्थ करणारी मंडळी नेहमीच वंदनीय असतात. त्यातील एक सोर मावशी होत्या.

गांधीचे नेतृत्व हे किती खोलवर, मातृहद्यी होते याचा प्रत्यय त्यांच्याकडे पाहून यायचा. विनोबा, सानेगुरूजी याच्यांत तर हे रूजले होतेच. पण एका स्त्रीच्या रूपात गांधी पुन्हा भेटावा, आपल्याशी बोलावा गांधीना अनूभवता यावा. या अनुभवणार्या मंडळीत आपण पण एक आहोत. याचा नेहमी आनंद अभिमान वाटतो.

चरखा चालू ठेव. हे त्यांचे मागणे. गच्चीवरची बागेच्या कामात आता हे थोडं मागे पडलयं. घरातला एका कोपर्यात व मनातही चरखा तसाच पडून आहे. तो बंद होणार नाही. व्यावहारिक लोक त्याला उत्पन्नाचे साधन मानतात. पण चरखा हा केवळ उत्पन्न देणारा नाही. तो देवूही शकत नाही. त्यातून निघणारे सूत हा व्यवहार नाही. त्याच्या समोर बसून केलेली सुत कताई ही करूणेची, पर्यावरण रक्षणाची प्रार्थना आहे. असे मला वाटते. मूळातच जगातील कोणतेही यंत्र हे पुरेसा परतावा देवू शकत नाही. त्याला चिटकवलेला परतावा हा केवळ त्याचे बाय प्रोडक्ट असते. त्याच्या अंतस्थ हेतू हा त्याचा खरा परतावा असतो. पर्यावरणाचे काम मनाच्या अबोध कप्प्यात संचीत झालेले होते. ते वर आणण्याचे काम चरख्यावरील सुतकताईच्या साधनने  केले असे मला वाटते, गच्चीवरची बाग वाढत गेली. चरख्याचेच नवे रूप जणू. त्यातूनच उमलेलं हे काम. चरखा बंद झाला पण त्याला एकाग्रतेचे, चिकाटी, साधनेचे पोषणमुल्य आता कमी पडू लागलयं याची खात्री पटू लागलील.

चरख्यावरील सुतकताई चे प्रोडक्ट हे सूत नसून त्याच्या समोर बसून जे काही श्वासांची तंद्री लागते. एकाग्रता साधली जाते त्याकडे पहायला हवे. विपश्यनेच्या तंत्रानंतर जी काही एकाग्रतेची साधना असेन ती चरख्यावरील सूतकताईनेच मिळू शकते. असे मला जावणवले आहे.

मावशीना आपल्या कडून सूतकताई हवी होती. तो कधीही बंद होणार नाही हे माहित आहे पण चालू कधी करता येईल हे आता आपल्या प्रत्येकाला ठरवणे गरजेचे आहे.

कोरोना काळात आमच्या जिवन उत्सवच्या कुटुंबाना फार मोठे धक्के बसले आहे. आचवल ताई, संगीता ताई हे इनर सर्कल मधील मंडळी सोडून गेलीत. आपण प्रत्येक जण घरात सुरक्षित आहेत पण आम्हाला आपले जवळेची मंडळी दुरावलेचे धक्के फार बसले आहेत. हे धक्के एकएकट्यानांच सोसावे लागत आहे. एकत्र येवून एकमेंकाना आधार देणे कोरोनामुळे शक्य नाही. जी काही देवाणं घेवाणं होईल ती दूरध्वनीवर.

मावशी सोबत चरख्यावरील पुस्तक तयार करण्याचा योग आला. कमी शब्दात सुबक शब्द रचना असलेली ही पुस्तिका त्यांच्या अपेक्षे प्रमाणे तयार करता आली यात माझाही खारीचा वाटा होता याचा फार मला आनंद आहे.

 अशा अनेक आठवणी आहेत. ज्या मनात दाटून येतात. डोळे पाणावतात. आमच्या जिवन उत्सव मधील माळेतील एक मणी आज कमी झाला . आमचा मानसिक आधारवड हा कोसळलाय. पण मावशीचा, पर्यायाने गांधीचा चरखा खरचं चालू ठेवूया… पर्यावरण संरक्षणेची हा धागा तुटू देता कामा नये. हीच प्रार्थना.

संदीप चव्हाण, नाशिक..

By Gacchivarchi Baug Nashik

Grow, Guide, Build, Procuts. Sale N Services: hi, Welcome to My Grow Orgranic - Gacchivarchi baug Gardening Youtube Channel. i am sandeep chavan, Nashik Maharashtra. 23 years studied in grow organiclay in urban Farming n 13 years field experiece . Growing organiclay my Passion And profestion. terrace garden Expert, i am sharing here my work of vegetables Gardening Tips, Tricks n Ideas. You get all the helpful info on Urban Home Gardening, how to build a terrace vegetable garden, Kitchen garden in Hindi n marathi. vegetable gardening for beginners, gardening tips, how to Grow plants in a pot, bags, lands n terrace. , how to grow organic vegetables at home, Organic fertilizer and its uses and techniques like seed germination, growing plants, cuttings, Fertilizers, Soil types, pest control, Garden Decor Idea, Garden Science, Tips & Tricks. how to understand soil machanisum . home made pesticides. lots of ideas. expenrence want share with you. i also run Online gardening course, weekly live session. grow vegetables. guide digitaly, build setups. sale gardening products n E books also. lets join us n grow your own food at your own yard. i like to create Shorts, Youtube Shorts n Video. sandeep chavan. gacchivarhi baug. #vegetablegardeningingrowbags #growbagsepicgardening #groworganic गच्चीवरची (विषमुक्त भाजीपाल्याची) बाग अर्थात ऑरगॅनिक भाजीपाल्याची बाग. आम्ही पूर्ण वेळ काम करतो. गच्चीवरची बाग या पर्यावरणपुरक उद्मशीलता नाशिक शहरात रूजवत आहोत. गच्चीवरची बाग या उपक्रम येत्या मार्च २०२१ मधे १० व्या वर्षात पदार्पण करत आहे. शहरात गच्चीवर S.M.A.R.T पध्दतीने विटांचे वाफ्यामधे, अन्नपूर्णा बॅग्जसमधे वेलवर्गीय, कंदमुळं, पालेभाज्या, फळभाज्या, रानभाज्या अशा सर्वच प्रकारचा विषमुक्त भाजीपाला अर्थात ऑरगॅनिक व नैसर्गिक पध्दतीनी भाजीपाला पिकवून दिला जातो. तसेच फळझाडे, औषधी वनस्पती, फूलझाडे यांचेपण संगोपन केले जाते. या विषयीच्या सर्वच कामांना अर्थात कचरा व्यवस्थापन, होमकंपोस्टींगव गच्चीवरील बाग, टेरेस फार्म अशा सर्वच कामाना २००१ पासून शिकायला सुरवात झाली. थोडक्यात या विषयीच २१ वर्षाचा अनुभव पाठीशी असून मागील आठ वर्षापासून नाशिक शहरात या विषयावर पूर्ण वेळ काम करत आहे. आमचे काम हे Grow, Guide, Build, Products Sale N Services in Nashik या पंच अंगाने सुरू आहे. जणू एकाद्या वनस्पतीचे पंचाग समजूया. घरी पिकवलेल्या भाज्या या औषधाप्रमाणे असतात. त्याचे पंचाग हे म्हणजे मूळ, खोड, पान, फूल, फळ हे जसे कामास येते तसेच आमचे काम मराठी व हिंदी भाषिक बांधवासाठी उपयोगी आहे. गच्चीवरची बाग हे प्रातिनिधीक नाव आहे. पण त्यास विविध नावाने ओळखले जाते. टेरेस फार्मिग, गच्चीवरील बाग, गच्चीवरील माती विहरहीत बाग, सेंद्रीय शेती, अंगणातील परसबाग, हिरवा कोपरा, बाल्कनी गार्डन, संक्यूलंटस व कॅकट्स गार्डन, होम गार्डन, नेचर गार्डन, किचन गार्डन, गच्चीवरील ऑरगॅनिक भाजीपाल्याची बाग, Roof Top Garden, Terrace Garden, सज्जा पर सब्जी, छत पर खेत, बागवानी, Innovative Garden अशा विविध नावाने ओळखली जाते. आम्ही नैसर्गिक कचरा व्यवस्थापनाचेही काम करतो. तसेच आपल्याला भाजीपाला आपल्या घरी फुलवायचा असेन तर त्यासाठी विविध उत्पादने तयार केली आहे. सध्या आमच्याकडे बावन्न प्रकारच्या सेवा व सुविधा उपलब्ध आहेत. ज्यात माती, खत, Booster, Insects Control उपलब्ध आहे. लोकांनी घरच्या घऱी भाजीपाला पिकवण्यासंदर्भात सहज सोपे समजेल असे साधे पण विज्ञान आधारीत तंत्र विकसीत करणे, त्याविषयीचे ज्ञान उपलब्ध करून देणं. त्यातून नैसर्गिक पध्दतीने भाजीपाल्याची बाग फुलवता येईल. अधिक माहितीसाठी आमचा Blog Subscribe करा.

Grow Organic
error: Content is protected !!
%d bloggers like this: