लॉकडाऊन में घर पे सब्जीया कैसे उगाएं

लॉकडाऊन में घर पर कैसे उगांए ताजी सब्जियां…

उमर साठ साल, नाशिक के एक नगर में रहने वाला बुर्जुग दामंत्प, उन्होंने लॉकडाऊन के सोलावे दिन की सुबह सुबह मोबाईल पर संपर्क कर के कहा… की हम आपके बहोत शुक्रगुजार है की आपने घर पर सब्जीया उंगाने का जो सेटअप लगाकर गये. उनसे हमें हर रोज ताजी सब्जियां मिल रही है। भले वो हमारे लिए एकाद सब्जी हप्ते में दुबारा मिलती है। लेकीन हम खुश है। बाहर मिलने वाली संसर्गजन्य भी हो सकती है।

ये सुनकर बहोत अच्छा लगा.. वैसे मेरे घर पर भी गर परही उगायी सब्जीया बनाई जा रही है। बाहर के पूर्तता पर निर्भय नही है।

वैसे तो लॉकडाऊन कितने दिन रहेगा, कहां कहां रहेगा इसका कुछ अंदाज नही है। शायद ये कालावधी बढ भी सकता है। उसका अनुशासन करना भी जरूरी है। हात न धोने की गैर जिम्मेदारी से जान से हात धोना पडता है। असल में लॉकडाऊन का मतसलब है की बाहर कोई चिज से संपर्क में नही आना. लेकीन हम सब्जीया लेके समझकर भी अजांन बन लेते है। (आगे पढे)

तो ऐसे कठीण समय पर घर पर सब्जीया उगा सकते है। उसके बारे में बताने वालाही हूं लेकीन उसी के साथ दिए हुऐ www.gacchivarchibaug.in www.organic-vegetable-terrace-garden.com संकेतस्थल पर जाकर जादा जानकारी ले सकते है।

हम तो पहेलेसे ही रसायनमुक्त सब्जीयो का पक्ष लेके चल रहे है। लेकीन समय इतना कठीण है की रासायनिक खाद, औषधियों से भरी सब्जी चल जाएगी.. लेगी कोरोना से संसंर्गमुक्त हो सकती है क्या… तो ईसका जबाब नही है। कुछ कह नही सकते. अगर ऐसा है तो हमे बेझिझक घर पर सब्जीयां उगानीही चाहिए. लेकीन करे कैसे ये बडा सवाल उत्पन्न हो गया है।

ईसकेलिए मिट्टी चाहिए, खाद चाहिए, घमले, ग्रो बॅग चाहिए, और तो और बिज तो चाहिए. बाप रे बाप… लिस्ट तो बढती जा रही है। इस कठीण समय पर हम बाहर निकल नही सकते. सारासर हे मुमकीन नही है ये भावना आ सकती है. लेकीन ईस निराशा को निकाल दिजिए.

आप के पास दूध की २५० एम. एल. की बॅग से लेकर लेडीज पर्स को लेकर जो भी उसका घमला या ग्रो बॅग के रूप में ईस्तेमाल कर सकते है. ध्यान रहे चिंज कौनसी भी हो उसे निचे छेद होना जरूरी है। ईससे जादा दिया हुआ पानी निकलने में मद्दत होगी. (आगे पढे)

इसी साधनों में मंदीर में फोडे जाने वाले नारियल के क्यायर डाले. ये नही मिले तो एक एम.एम. की चौडाई वाले सुकी हुई डालियां डाले उसके उपर सुके पत्ते, या सुका हुआ किचन वेस्ट डाले. हात या पांव से दबांए और सबसे उपर दो ईंच मिट्टी डाले. अगर मिट्टी नही है तो आपके पुराने घमलोंमेंसे थोडी थोडी निकाल सकते है। इस तरह अगर घमला भरा जाएंगा तो आपके पास जिस आकार का घमला है। उसी मिट्टी में हम लगबग ४-५ घमले भर जाएगें.

घर मेंही कंपोस्ट बनाने की कौशीस करे.

महिने भर तय्यार होने वाली सब्जीयां

मेथी, धनियां, मोहरी
गेहुं को सुबह बिगाएं, श्याम को जमीन में बो दे और सात दिन के बात उसका ज्यूस बनाएं. सेहत के लिए अच्छा है. ऐसा रोज करे.
चना बो दे . चन आने का मोसम तो नही है लेकीन उसकी पत्तो की सब्जी बना सकते है।
प्याज, लहसून और बटाटे को बो दे … आपको प्याज से पत्ती की हर महिने सब्जी बना सकते है. वो तीन महिने चलेंगी.
पोथी या आरवी के पत्ते की आप स्वादिष्ट सब्जी बना सकते है।
और भी सब्जीयां मिट्टीसे पनप जाती है। उसकी जानकारी ले. वो शायद जंगल में उगने वाली लेकीन खाने जैसी सब्जीयां हो सकती हे।
अगर आपके बागवानी में सब्जीयां ज्यादा हो रही हो या आपके पास ईस कठीन समय में घर पर आने वाली मुक्त सब्जीया काटकर धुप में सुका ले तो उसे निर्जलीकरण Drying (dehydrating) कर ले. ताकी वो बारिश में काम आएगी.
पालक, गाजर, मुली, बिट का जड लगाकर उसके पत्ते के पराठे बना सकते है।
बाजार में मिलनेवाले पके, गले हुए बैंगन, टमाटर, मिरची जैसी जो बी सब्जीयां है उसका बिज निकाल के छांव में सुका ले..उसके महिनेभर में पौधे बना ले…

आपका लॉकडाऊन में खाने की समस्या को कुछ सिमा तक आसान कर सकते है।

सज्जा पर सब्जी हिंदी यू ट्यूब चॅनेल

कुछ सवाल हो तो जरूर पुछे.

संदीप चव्हाण, सज्जा पर सब्जी. नाशिक.

9850569644

Lock down Inspiration Film Making winner

World Kitchen garden Day..

गच्चीवरची बाग नाशिक मधे गेल्या आठ वर्षापासून सातत्याने पर्यावरण संवर्धनात काम करत आहे. Grow, Guide, and Build, Products Sale & Services या पाच प्रकारची कार्यक्षेत्र लक्षात घेवून लोकांना प्रयोग, प्रशिक्षण, प्रकल्प, सेवा व साहित्य उपलब्ध करून दिले आहे. ही संपूर्ण प्रक्रियेचा कणा हा गारेबज टू गार्डेन असा आहे. कमीत कमी मातीत घरातील व बागेतील कचर्याचे सृजनशील व्यवस्थापन करत विषमुक्त भाजीपाला पिकवण्याचे काम अविरत करत आहोत.

मार्गर्दशनाचा भाग म्हणून lock downच्या काळात Lock down Inspiration Film Making या स्पर्धेचे आयोजन केले होते. यात जवळपास ५०० लोकांनी सहभाग नोंदवला होता. ज्यांनी सहभाग घेतला त्यातील काही निवडक दोन कुटुंबाची यात निवड झाली आहे. विशेष म्हणजे या स्पर्धेत महिला प्रतिनिधीचा समावेश होता.

या स्पर्धेत एक प्रथम क्रमांक विजेता व उत्तेजनार्थ विजेता असे दोनच क्रमवारी ठरली होती पण.. आमच्या हाती आलेल्या माहितीपटातून दोनही स्पर्धेकांना संयुक्त पध्दतीने प्रथम क्रंमाकाचे विजेता घोषीत करावे लागले. कारण दोघीचा सहभाग, त्यासाठी घेतलेले कष्ट, वय, आवड यांचा विचार करता त्यांच्यात उत्तेजनार्थ ठरवणे फार अवघड होते.

प्रथम क्रंमाकाचे संयुक्त विजेते हे नित्या पाटील, नाशिक व अनुष्का कशाळकर, नाशिक असे आहेत.

यांनी बनवलेला माहितीपटाची लिंक सोबत देत आहोतच…

अनुष्का कशाळकर ही दहावीची विद्यार्थीनी. आई बांबाना शेतीची, निसर्गाची पूर्वीपासूनची आवड. शासकीय कामानिमित्त अगदी जंगलाच्या सहवासात झाडं, झुडपे, फुलात रमलेले हे कुटुंब. पण शहरात आल्यावर झाडांशिवाय कसे राहणार? जागा आहेच कुठे.. अरूंद रस्ते.. उंच उंच ईमारती त्यांच्यामुळे आहे त्या अंगणात पुरेसा प्रकाशही येत नाही. मग पर्याय गच्चीचाच… त्याच्या तनूजा ही आनंद निकेतन या प्रयोगशील शाळेची कृतीशील व उत्साही विद्यार्थिनी.. तर तनुजा व कुटुंब निसर्गाचा आनंद तर घेत आहेतच शिवाय चविष्ट, रसदार, अशा विषमुक्त भाज्यांचेही उत्पादन घेत आहेत.

तर नित्या पाटील ही सहावीची विद्यार्थिनी. दोघेही पालक वैदयकिय सेवेत कार्यरत आहेत. नित्या ही सिंब्वायसिस या शाळेची विद्यार्थीनी. मितभाषी, उत्सुक. विविध उपक्रमात सहभागी होणारी, निसर्गासोबत रमणारी, त्यातील किटकांचा अभ्यास करणारी. आजूबाजूच्या प्रश्नांची जाण, त्यामुळे ती वयाच्या पाचव्या वर्षापासून फटाके फोडत नाही. कारण त्यामुळे आपल्या भूमातेचे संरक्षण होते. तिन नुकतच HOMI BHABHA YOUNG SCIENTIST EXAM उत्तीर्ण झाली. त्याल तिला चांदीचे पदक देवून गौरवण्यात आले ..

तिने या परिक्षेत शहरी शेतीचा अभ्यास केला होता. त्यासाठी गच्चीवरची बाग, नाशिक ची निवड केली. तिने प्रकल्प संशोधन केले. त्यातूनच तिने काही घरी प्रयोग केले, त्यातून तिला बागेची आवड निर्माण झाली व गच्चीवर तिनेही बाग फुलवली…

या स्पर्धेत विजेत्यांना काय देणार हे गुलदस्त्यात असूनही त्यांनी सहभाग घेतला याचे कौतुक वाटते. बरेचदा मंडळी काय व किती मिळतयं यावर सहभाग अंबलबून असतो. पण Lockdown Inspiration Film Making स्पर्धेत त्यांनी सहभाग घेतलाच पण त्यांच्या कुटुंबियांनीही त्यांना भक्कम पाठबळ दिले. त्यांना गच्चीवरची बाग तर्फे सलाम… गच्चीवर बाग फुलवून निसर्गाजवळ जाण्याचा, त्याला समजून घेण्याच्या या प्रयत्नात आपण सर्वेच सहभागी झाला या बदद्ल धन्यवाद मांडतो. विजेत्यांना त्याचे बक्षीस लवकरच देण्यात येईल… अशा रितीने WORLD KITCHEN GARDEN DAY संपन्न केला.

संदीप चव्हाण, गच्चीवरची बाग, नाशिक.

Free Fresh Green Grow Kit Project

एक गोष्ट सांगतो. त्या गोष्टीचा व मांडणी केलेल्या Grow Kit प्रकल्पाची संकल्पना अवलंबून आहे.

एक तरूण असतो. तो एकटाच असतो. त्याला कोणतेही कुटुंब नसते. त्यामुळे तो या गावातून त्या गावात भटकत असे. एकदा त्याची भेट तळ्याशेजारी राहणार्या मासे पकडणार्या कोळ्याशी होते. तो तरूण कोळ्याकडे भुकेने व्याकुळ होत जेवणाची मागणी करतो. कोळी त्याला जेवण देतो व विचारपूस करतो. चौकशीतून त्याला असे कळते की तो तरूण समज आल्यापासून असाच गावोगावी फिरत आहे व आपली पोटाची भूक भागवत आहे. कोळी त्याला तेथेच राहण्यास सांगतो. त्याला दुसर्या दिवसापासून मासे पकडण्यास घेवून जातो. त्याला मासेमारी करायची कशी, जाळ फेकायंच कसे, मासे विकायचे कसे हे सारे शिकवतो व एक दिवस त्याच्या पायावर उभा करतो. आता तो तरूण जीवन कौशल्य शिकल्यामुळे कुणाकडेही भाकरीसाठी हात पुढे करत नाही. तो त्याची भाकरी मिळवू लागतो.

वरील गोष्टी प्रमाणेच Lockdown मधे लोकांना भाज्या पुरवण्यापेक्षा, भाजी मंडईत बोलावून त्यांना संसर्गीत करण्यापेक्षा घरीच भाज्या पिकवायचे काही मंडळीना शिकवले, प्रेरीत केले तरी बर्याच अंशी या विषाणूच्या प्रसारावर लगाम लावता येईल.

लॉकडाऊन हे आज नाही तर उद्या संपेलच. पण ते पूर्णतः कधी संपेल काही सांगता येत नाही. भले त्याची धम कमी होईल पण तिव्रता ही जाणवणारच आहे. काल देश व्यापी Lockdown होते ते संपूण ते फक्त राज्यव्यापी राहिले, ते ही संपूण ते तालुका, शहर, गाव व्यापी राहिले असे करत करत ते त्या त्या कॉलनी पुरता राहील. आणि पुन्हा कदाचित उद्रेक वाढला तर व्याप्तीही वाढवली जाऊ शकते. कारण सध्या तरी प्राप्त परिस्थितीत हाच रामबाण उपाय आहे. असो तर Lockdown हे राहणारच आहे. Hunger Free Community हे Millennium Developmentचे उद्दीष्ट आहे.

लोकांना Lockdown मधे सहजतेने राहता येईल असे सोयी करणे गरजेचे आहे. त्यांना औषधे, खाणपान पुरवणे हे आलेच. पण एवढेच पुरेसे आहे. तर नाही. त्यांच्याकडे असलेला वेळेचा सद्पयोग करत त्यांना व्यस्त ठेवणे हे सुध्दा मानसिक पातळीवर मोठे आव्हान आहे. केवळ इंटरनेट फ्री करून चालणार नाही.. तर त्यांच्या मन, मेंदू व हातांना काम दिले पाहिजे. तर यासाठी स्थानिक प्रशासनाने भाजीपाला उत्पादनासाठी Growing kit दिले पाहिजे. त्यांना भाजीपाला बाग तयार करण्यासाठी प्रेरीत केले पाहिजे. कारण भाजी मंडईत होणारी गर्दी व तिचा प्रादुर्भाव पाहता घऱीच भाज्या उगवणे हे गरजेचे आहे.

आज अनेकांचे फोन येताहेत सर आपल्याकडून सेटअप उभा करून घेतला असता तर आज बाहेर जाण्याची वेळ आली नसती. घरीच भाज्या उगवल्या असत्या. अशी अनेकांनी इच्छा असेन पण माहिती अभावी ती पोहचू शकत नाही. ती पोहचवली पाहिजे.

Growing Kit म्हणजे काय… या मधे अपार्टमेंट राहणारी व्यक्ती ही केंद्र मानली तर तिच्या कडे विंडो गार्डेनिंग साठी, खिडकी किंवा बाल्कनी मिळून थोढीफार जागा असते. बरेचदा इच्छा असूनही त्यांनी घरी भाज्या उगवणे शक्य नाही. त्यासाठी त्यांना विशिष्ट आकाराच्या ग्रो बॅग्ज, बियाणे, Potting Mix , सोबत एक हे सारं करण्याविषयीची माहितीपुस्तिका तसेच या विषयावर मार्गदर्शन करणारी व्यक्तिची नावे ( त्यांची संमती घेवून) देण्यात यावी.

हे काम स्थानिक प्रशासनाने करावे, किंवा या विषयावर गच्चीवरची बाग सारखा काम करणार्या संस्था वा उद्योगाव्दारे व्दारे अशा किटचे वितरण करण्यात यावे.

अशा Growing Kit साठी गच्चीवरची बाग प्रयत्न करणार आहे. ही तयार Ready to Sow ( पेरण्यास तयार) बॅग असेन. इच्छुकांची व यासाठी लागणार्या साहित्य दान करणार्याची यादी तयार करून हे किट Indian Post ने पोहचवण्याचा प्रयत्न करणार आहे.

त्यासाठी दानशुरांनी खालील प्रमाणे साहित्याची, खर्चाची मदत करावी ही विनंती.

१२ बाय १२ इंच आकाराच्या ग्रो बॅग्ज
भाजी पाल्याच्या बिया. नव्या, जून्या कोणत्याही चालतील. (जुन्या असतील तर त्याची निवड करून त्यावर बिजसंस्कार करून ते वाटले जातील)
Potting Mix चा खर्च (यामुळे बजन हलके होईल. व Ready to Sow बॅग बाय पोस्ट ने पाठवायला सोपे जाईल.
टपाल खर्च साधारण (60 ते 80 Kg असतो. ) एक बॅग ही एक किलोची किंवा त्येपेक्षा कमी वजनाची बनवण्याचा प्रयत्न केला जाईल.
ई-माहिती पुस्तिका पुरवण्यात येईल. ( घरच्या कचर्यापासून खत कसे तयार करावे, बिज कसे लागवड करावे, कीड नियंत्रण कशी करावी या संदर्भात माहिती देण्यात येईल.)
यासाठी कोणतीही मजूरी आकारण्यात येणार नाही.

वाचा… Lockdown Inspiratuin activity -1

दानशुरांनी यासाठी साहित्य वा लागणारा खर्च करण्यासाठी पैसे रूपात मदत केली तरी चालेल.

ही सारी प्रक्रिया गुगल फॉर्म व्दारे तयार करण्यात येईल.

Lockdown 0.1 काय आहे वाचले का..

आपल्याला ही संकल्पना आवडल्यास नक्कीच लाईक, शेअर व कॉमेंट्स करा.

संदीप चव्हाण, गच्चीवरची बाग, नाशिक.

gardening in lockdown Free E-book

लॉकडाऊनच्या काळात गार्डेनिंग कसे करावे. gardening in locdown book Free E- Book साठी येथे Click करा.

Vegetable Garden bricks Set up

कोव्हीड-१९ च्या उद्रेकामुळे काही गोष्टी स्पष्ट झाल्यात त्यात आपल्या मानवी मर्यादा काय आहेत हेही लक्षात आलयं. मी स्वतः काय करायचं, कुटुंबाने काय करायचं, प्रशासन काय करणार, सरकार काय करणार.. अशा प्रत्येक पातळीवर आपल्याला ताकदी व कमतरता लक्षात आल्या आहेत. आणि पुढेही येत राहितील. विज्ञान, श्रध्दा, अंधश्रधा यांच्या परिसिमांची ओळख झाली. यातून भविष्यात काय करता येईल याचा सर्वांगीन विचार करणे गरजेचे आहे. बरं हे शेवटचं, आकाशातून एकदाच आलेलं संकट नाही. हे वारंवार येत राहणार, खरं तर ही सुरवात आहे जैविक युध्दाची म्हणा किंवा निसर्गाने माणसाविरूध्द पुकारलेला असहकार म्हणा. जगायचं असेल तर सर्वांगीन गोष्टीचा मुळातून विचार करावा लागणार आहे. आमुलाग्र बदल करावा लागणार आहे.

अर्थव्यवस्था, राहणीमान, रोजगार, दळणवळण, शिक्षण,खाणपान, कृषी यात आमुलाग्र बदल केला गेला तरच माणसाला जगता येणार आहे. कदाचित असं होणारही नाही. पण ही एक संधी आहे आपल्याला बदलण्याची, व्यवस्था बदलाची. प्रत्येक विषयातील तज्ञ त्यांची प्रत्येकाची मते, विचार, चिंता मांडतीलच. त्याचा ज्याच्या त्याच्या परिने उपयोग करणे हिताचे ठरेल.

या सर्वातील महत्वाचा मुद्दा ठरणार आहे. तो अन्न निर्मीतीचा. असे संसर्गीत असणारे आजार केवळ घरात बसून दूर होणार नाही. त्यासाठी कोणत्याही बाहेरील वस्तूला स्पर्श टाळणे हे खरे गमक आहे. पण ते आपण किती पाळतो… शुन्य.. असो. असा प्रसंग पहिल्यादांच आपल्यावर आला आहे. चुकत माकत, धाडस करत शिकत आहोत. पण सुटका नाही हे लक्षात घ्या..

उद्या समजा विलगकीरण व्हायची वेळ आली तर आपण खान पानाच्या दृष्टीने स्वावलंबीत होणं खूप गरजेचं आहे. धान्याची एवढी रोज गरज लागत नाही. पण भाज्यांची गरज रोजच असते. त्यातून भाजी, ज्यूस, सूप तयार करता येतं. जे पोषणाला फायदेशीर ठरते. इतर दिवसांमधेही ती असतेच म्हणा.. इतर दिवसात आम्ही ओरडून सांगत होतो की रासायनिक भाज्या खाऊ नका… प्रतिकार शक्ती कमी होते. आजारांना आमंत्रण देणारं घर होते. पण आता सांगावे लागेल. संसंर्गजन्य भाज्या घेणे टाळा.

आम्ही या विषयावर गेल्या १५ वर्षापासून काम करत आहोत. सातत्याने त्यात प्रयोग, संशोधन करत आहोत. वेगवेगळ्या मांध्यमांचा वापर करत लोकांचे प्रबोधन करत आहोत. लोकांना निसर्गाजवळ नेण्याचा प्रयत्न करत आहोत. आपण अन्नच असं सेवन करायचं की तेच औषध असेन. प्रतिकार शक्तीच जर आदीम मानवासारखी असेन तर आयुष्यही वाढेलच पण आजारालाही दूर ठेवेन हे तर आपण मान्य केले पाहिजे. या आधि आपण काय काय प्रकारच अन्न, औषधे आपण सेवन केली आहेत. विरूध्द आहार सेवन झाला आहे. कोव्ही१९ सारखे विषाणू आपण पूर्वीच सेवन केलेल्या बाहेरील औषधाला, प्रक्रियायुक्त अन्नाला पुरक तर ठरली नाहीत ना… अशी शंका येते. असो..

आम्ही करत असलेल्या कामाचे या आजारामुळे बर्यांच अंशी महत्व अधोरेखीत झाले आहे. किंबहुना त्याची गरज वाढली आहे. Grow Guide, Products and Services या प्रत्येक विभागात आम्ही एकूण ५२ प्रकारचे उत्पादने आहेत. यातील सर्वात महत्वाचे म्हणजे भाजिपाल्याचा विटांचा सेटअप लावणे. इतर साधनातही भाजीपाला उगवता येतो पण त्या मानाने विटांचा वाफा हा खूप अर्थाने फायदेशीर व उपयुक्त ठरतो.

भाजीपाल्याचा सेटअप म्हणजे गच्चीवर प्लॅस्टीक अंथरूण, त्यावर तिन विटांचा रचला जातो. लांबी रूंदी सोयीनुसार असते. त्यात ८० टक्के जैविक कचरा व २० टक्के माती व खत वापरले जाते. हा सेट अप १ ते ३ वर्ष चालतो. आम्ही महाराष्ट्रात माहिती व पुस्तक विक्री, कार्यशाळा, सेमीनार या व्दारे दीड लाख लोकांपर्यंत पोहचलो आहोत. तर नाशिक मधे अशा प्रकारचे सेटअप ५०० घरांमधे लावले आहेत. तुम्हालाही असे सेटअप आपल्या घरी करायचे असल्यास नक्कीच संपर्क करा.

विटाचे वाफा किमान १०० चौरस फूट असावा. २५ फूट बाय ४ फूटसाठी खालील प्रमाणे कमाल खर्च प्रस्तावित असतो. कमी होऊ शकतो.

४ इंच उंचीचा वाफा (वर्षभर चालणार, फळभाजी, पालेभाजी लागवड करता येणार)

खर्च 75 रू. प्रति चौरस फूट

८ इंच उंचीचा वाफा (२ वर्ष चालणार, फळभाजी, पालेभाजी, वेलवर्गीय लागवड करता येणार) 150 रू. प्रति चौरस फूट
१२ इंच उंचीचा वाफा. (३ वर्ष चालणार, फळभाजी, पालेभाजी, वेलवर्गीय, कंदमुळे, व पपई, शेवगा लागवड करता येणार .) 175 रू. प्रति चौरस फूट..

या व्यतिरिक्त आम्ही कचरा व्यवस्थापनाच्या जागेची उपलब्धता, कचर्याचे प्रमाण, आपल्याकडील वेळ, संसाधने यानुसार विविध मॉडेल्स तयार केले आहेत. काहीमधे आपण कचरा व्यवस्थापन व भाज्या एकाच वेळेस उगवता येईल अशी सुविधा आहे.

टीपः नाशिक मधे आपल्याला अशा प्रकारची बाग तयार करावयाची असल्यास आजच ADVANCE BOOKING करून ठेवा.. कारण lOCKDOWN संपल्यानंतर आपल्याला सेवा देण्यास उशीर होऊ शकतो. त्यातच पावसाळा सुरू होणार आहे. बरेचदा पाऊस सुरू झाला की आम्हाला संपर्क केला जातो पण सेटअप तयार करण्याचे कामाचे तीन महिने आधिच BOOKING झालेले असते. सेवा सुविधा पुरवता येत नाही.

आमच्या संकेत स्थळांना भेट द्या. http://www.gacchivarchibaug.in

अधिक माहितीसाठी

संदीप चव्हाण, गच्चीवरची बाग, नाशिक. 9850569644/ 8087475242

Dirty Gloves – save life

लॉकडाऊनच्या काळात काय करायचे हा प्रश्न असेनच. आम्ही ही संगीत चित्रफित बनवली आहे. आपल्याला ही फिल्म आवडली का. का आवडली व त्यातून तुम्हाला काय संदेश मिळाला. कृपया नक्की कळवा.

संदीप चव्हाण, गच्चीवरची बाग, नाशिक.

How to overcome Stress in Lock-down

How to overcome Stress in Lock down

लाॅकडाऊनच्या काळात मानसिक संतूलन कसे साधाल?

लॉकडाऊन वाढलाय. हळू हळू दिवस जसे पुढे जावू लागलेय तसं तसं कंटाळा येणे, चिंडचिड होणे, राग येणे हे आता सुरू झालं आहे. छोटे गोष्टींत वाद होताहेत. यावर उपाय काय.. घरातल्या घऱात स्वतःला कशात तरी व्यस्त करणे हे पर्याय आपण शोधलेय. त्याचाही कंटाळा आला असेल. खर तर आरामच इतका झालाय की आता त्याचा विट आला आहे. बाहेरही जाणं जोखमीचं आहे. तर करायचं काय.. जे मला घरात बसूनच करता येईल. व त्याने मनावरील ताण कमी करता येईल.

आपल्या मनावरील ताण निसर्गच कमी करू शकणार आहे. काऱण आपण स्वतःला सिमेंटच्या खुराड्यात कोंडून घेतलयं. आणि आपली पाळमुळे आहेत ती निसर्गात, जंगलात. जल, तेज, वायू, पृथ्वी आणि आकाश यां पंच महाभूतीशी. तसेच त्याची अनुभूती स्पर्श, गंध, चव, ऐकणे, पहाणे या पंचेइंद्रीयांशी जोडलेले आहे. त्यामुळे या Lockdown च्या काळात आपल्याला पुन्हा निसर्गाशी जोडून घ्यावेच लागणार आहे.

कारण बागेत आपल्या पंचेद्रीयांना जागृत करून पंचमहाभूतांशी जोडता येते. त्यासाठी काही टिप्स सांगतो.

एकादे साधनं घ्या, त्यात थोडी माती भरा, स्वंयपाक घरातील कोणतेही बिज लावून पहा. त्याला रोज पाणी द्या. त्यांच्या अंकुरण्याचा, त्याच्या वाढीचा आनंद घ्या. हा आनंद म्हणजे सृजनाचा, नवनिर्मितीचा असतो. जो जगण्याला उभारी देतो.
घरी गच्चीत, बाल्कनीत, खिडकीत कुंड्या लावल्या असतील तर साफसफाई, पाणी देणे, काडीकचरा गोळा करणे. कंटीग्स करणे अशी त्यात काम करा. प्रसन्न वाटेल.
बागेत काहीच काम नसेल तर बागेशी गप्पा मारा. रोज ओळीने एकादे झाडं घेवून ते झाडं आपल्याला का आवडतयं. त्याला कुरवाळा, त्याचा स्पर्श अनुभवा. आपल्याला लगेच त्यातून सकारात्मक ऊर्जा मिळाल्याचा अनुभव येईल. एकदे पान तोडून (माहीत असलेल्या झाडांचीच) त्याची थोडीशी चव चाखून बघा. नाकाला गंध देवून बघा. उदाः तुळस, बेझील तसेच बागेत, कुंडीत माती उकरून त्या मातीचा गंध घेवून बघा. गंध हा सुध्दा मनावरील ताण कमी करण्यास मदत करत असतो.
बागेत नुसंत सकाळ, सांयकाळ खूर्ची टाकून बसा. चहा कॉफी घोटघोट घेतल्यास उत्तम. कुटुंबाशी गप्पा करा. पण शक्य झाल्यास एकटे, निवांत बसा. झाडांवर पडणारे उन, प्रकाश अनुभवा. कारण हा प्रकाश आपल्यतील अनंत कोटीच्या गुंतागुंतीच्या मेंदुला साध घालतो. त्याला आराम देण्याचं काम प्रकाश करत असतो. थोडक्यात प्रकाश हा मुड (भावना तयार करण्याचे काम करत असतो) बनवत असतो. उदाः एकाद्या उंच टोकावरून हिरव्यागार जंगलाकडे पाहतो. हिरव्याच रंगाच्या हजारो छटा असतात. पण त्या आपल्याला आनंद, विचारांच्या खोलीचा आनंद देतात. रंग एकच मग हजारो छटा कशा तयार होतात. त्याला कारण असतो. प्रकाश. काही पांनामधून सुर्यप्रकाश हा परावर्तीत होतो किवा आरपार जातो तेव्हा त्यातून असंख्य अशा विविध व बर्याच पध्दतीच्या छटा तयार होतात. त्या मनाला, मेंदुला आनंदाचे आरामाचे संदेश देतात. कृत्रीम प्रकाशात(रात्रीचा) याची मजा कमी असते. बागेतील झाडांवर पडलेला प्रकाश हा परावर्तीत, आरपार पध्दतीत कसा दिसतो याचे सुक्ष्म निरिक्षण करा.
बागेला पाणी द्या… नुसतं बागेला पाणी देतांना नळी झाड व कुंडीच्या आळ्यात धरू नका. झाडांवर तुषार सिंचन करा. काही आपल्याही अंगावर उडवून घ्या. बागेतील झाडांच्या पानावर असलेली धूळ तर निघून जाईल. पण आपल्या मनावर साचलेली थोडीशी मरगळ रूपी धूळ निघून जाईन.
आपल्या बागेत निवंडूग, संकुल्टंस इतर झाडे असल्यास त्याची वेगवेगळ्या नैसर्गिक प्रकाश झोतात. फोटो काढा, ते शेअर करा. संग्रहीत करून ठेवा. कंटाळा अधिकच वाढला तर मोबाईल व संगणकावर ते पुन्हा पहाता येतात.

थोडक्यात आपल्यातील पंचेद्रीयांना पंचमहाभूतांशी जोडायचे आहे. आणि त्यासाठी निसर्ग, बाग, झाडं हीच खरी मित्र आहेत.

संदीप चव्हाण, गच्चीवरची बाग, नाशिक. 9850569644

लॉकडाऊन में घर पर कैसे उगांए ताजी सब्जियां…

लॉकडाऊन में घर पर कैसे उगांए ताजी सब्जियां…

घर मेंही कंपोस्ट बनाने की कौशीस करे.

महिने भर तय्यार होने वाली सब्जीयां

मेथी, धनियां, मोहरी
गेहुं को सुबह बिगाएं, श्याम को जमीन में बो दे और सात दिन के बात उसका ज्यूस बनाएं. सेहत के लिए अच्छा है. ऐसा रोज करे.
चना बो दे . चन आने का मोसम तो नही है लेकीन उसकी पत्तो की सब्जी बना सकते है।
प्याज, लहसून और बटाटे को बो दे … आपको प्याज से पत्ती की हर महिने सब्जी बना सकते है. वो तीन महिने चलेंगी.
पोथी या आरवी के पत्ते की आप स्वादिष्ट सब्जी बना सकते है।
और भी सब्जीयां मिट्टीसे पनप जाती है। उसकी जानकारी ले. वो शायद जंगल में उगने वाली लेकीन खाने जैसी सब्जीयां हो सकती हे।
अगर आपके बागवानी में सब्जीयां ज्यादा हो रही हो या आपके पास ईस कठीन समय में घर पर आने वाली मुक्त सब्जीया काटकर धुप में सुका ले तो उसे निर्जलीकरण Drying (dehydrating) कर ले. ताकी वो बारिश में काम आएगी.
पालक, गाजर, मुली, बिट का जड लगाकर उसके पत्ते के पराठे बना सकते है।
बाजार में मिलनेवाले पके, गले हुए बैंगन, टमाटर, मिरची जैसी जो बी सब्जीयां है उसका बिज निकाल के छांव में सुका ले..उसके महिनेभर में पौधे बना ले…

आपका लॉकडाऊन में खाने की समस्या को कुछ सिमा तक आसान कर सकते है।

कुछ सवाल हो तो जरूर पुछे.

संदीप चव्हाण, सज्जा पर सब्जी. नाशिक.

9850569644

How to make Home fertilizer in lockdown

प्रथम तुमचे अभिनंदन, कोरोनाच्या संसंर्गापासू वाचण्यासाठी लॉकडाऊनच्या काळात आपण घऱीच भाज्या उगवण्याचा प्रयत्न करत आहात. आपण सुरावत केली नसेल तर कालच्या लेखातून आपणास कळवले आहेच की सुरवात कशी करावी. तर आजच्या लेखात जे पूर्वीपासून बाग तयार केली आहे पण आता खतांची गरज आहे. अशा दोघांसाठी हा लेख गरजेचा आहे. आपण रासायनिक खताऐवजी नैसर्गिक खत वापरावयास प्राधान्य देत असतो. पण त्याची उपलब्धता सध्या होऊ शकत नाही. खत नाहीत म्हणून हातावर हात ठेवून बसू नका… आपल्या हाती अनेक पर्याय आहेत जे सहज घरच्या घरी सहज तयार करता येतात.

आपल्याकडे खत म्हणून वापरता येईल असे बरीच साधने उपलब्ध आहेत.

हिरवा कचरा (Pre cooked) सुरीने बारिक करून त्यास वाळवून घ्या… कुंडीतील, वाफ्यातील फळभाज्यांच्या, फुलांच्या झाडाभोवती त्याचे अच्छादन करा. पाण्याचे बाष्फीभवन कमी होईल. तसेच त्याचे झिरपून द्रव्य स्वरूपातले खत होमोपॅथीक स्वरूपात मिळत राहिल.
हिरवा कचरा बारिक तुकडे करून (वाळलेला किंवा ओला) प्रसादासारखा प्रत्येक कुंडीच्या मातीखाली दाबा. त्याने खत तयार होण्याची प्रक्रिया सुरू होईल.
खरकटे अन्न असल्यास त्यास सात दिवस आंबवा. त्यात पाच पट पाणी टाकून प्रत्येक झाडांना खोडापासून दूर म्हणजेच कुंडीच्या बाहेरील कडेस द्यावे.
घरातील हिरवा कचरा मिक्सर मधे बारिक करून त्यात दुप्पट पाणी टाकून ते झाडांना द्यावे.
ताक, नासलेले दूध, तांदुळाचे पाणी, गुळांचे पाणी सुध्दा आपण खत म्हणून वापरू शकता.
घरातला कचरा एका हवा बंद पिशवीत, डब्बा, पाण्याच्या बाटलीत पाणी न टाकता पॅक करा. ति सावलीत ठेवा. महिनाभरात त्याचे अनएरोबिक पधद्तीने खत तयार होईल. लक्षात ठेवा. पिशवीला, डब्याला, बाटलीला छोटे सुध्दा छिद्र नको. हवा, प्रकाश जायला नको.
कुंडीतील झाडांचा पिवळा झालेला पालापाचोळा, फुले त्याच कुंडीत कैचीने बारिक करून मातीत दाबा. उदाः गुलाबाचा पाला, वाळलेली फुले गुलाबाच्याच कुंडीत टाका. खताचा एक स्त्रोत तयार होईल.
मल्टीलेअर लागवड करा. उदाः गुलाबाच्या कुंडीत कांदा लावा, मोगर्यात मिरची लागवड करा. जास्वंदीच्या कुंडीत पालक लावा. एकमेंकांना ते मातीत व मातीच्या वर सहकार्य करतात.
अग्नी होत्राची राख, अगरबत्तीची राख खत म्हणून वापरता येईल. त्याचा प्रत्येक कुंडीत चमचा भर वापर करावा.
द्राव्य खत व विद्राव्य खत ही सात –सात दिवसाच्या अंतराने द्यावीत. हे एकाच वेळेस देवू नये. त्याचा आराखडा तयार करून त्याच्या नोंदी ठेवाव्यात .
https://youtu.be/i6xs1WSNF1w

टीपः १) काही महाशय (फेसबूक व व्हॉट्सअप वरील एडमीन) लेख आवडला तर स्वतःच्या नावाने कट पेस्ट करून पुढे पाठवतात. तर कधी लेखा खालील नावं, व संकेतस्थळ गायब करतात. कृपया लेख आहे तसा पाठवा. आम्ही आमच्या संकेतस्थळाव्दारे महत्वाची माहिती लोकांना देण्याचा प्रयत्न करत असतो. जी त्यांना पुढील आयुष्यभरासाठी उपयोगी ठरणार आहे.

२) सध्या सकाळ या वृत्तपत्रात हिरवे स्वप्न नावाने लेख माला प्रकाशीत होत आहे. ( दर मंगळवारी) आवश्यक वाचा. व कळवा…

संदीप चव्हाण, गच्चीवरची बाग. नाशिक.

How to Grow vegetable at home in lockdown

लॉकडाऊन काळात घरीच भाज्या कशी उगवाव्यात...

वय वर्ष साठी पार केलेले अश्विन नगर, पाथर्डी फाटा, नाशिक येथील जोडेपे. कुलकर्णी आजीनीं आज सकाळी सकाळी फोन केला. विचारपूस केली. काय कसे चाललें. खरं तर फोनला रेंज नव्हती तरी त्यांच तुटकं मुटक ऐकू येणांर्या शब्दांना हो हो करत होतो. त्यांनी आवर्जून सांगीतले की खर तर आम्ही तुम्हाला थॅंक्सं गिव्हींगसाठी फोन केला. म्हटलं. कशासाठी… तुम्ही भाज्यांचा सेटअप लावून गेलात. लॉकडाऊन झाल्यापासून आम्ही रोज घरचीच भाजी खात आहोत. भले आठवड्याला एकादी भाजी पुन्हा करावी लागते. पण बाहेरंचच भितीदायक वातावरण पाहता.. रोज घरची भाजी येणं हे खूप महत्वाचं झालयं.

हे ऐकूण खूप बरं वाटलं. माझ्याही घरी रोज भाज्या उगताहेत. काहीना काही हाती भाजी येत असते. अगदीच भाजीवाचून अडून राहिलयं. असं कधी झालं नाही. लॉकडाऊन अजून किती वाढेल याची खात्री नाही. हा आजार दिसतो तेव्हढा सोप्पा नाही… आता तरी घरीच भाज्या उगवायचं मनावर घ्या… रासायनिक भाज्या खाऊ नका म्हणून सांगत होतो आता संसर्गीत भाज्या खाऊ नका… हेही सांगावे लागेल. आम्ही ज्यांच्याकडे भाज्यांचे सेटअप लावून दिले किंवा आमचे या विषयावरील माहितीपुस्तक वाचून सराव करत आहेत. व रोज भाज्या मिळवत आहेत.

तर अशा कठीण प्रसंगी कमी साधनात भाज्या कशा उगवायच्या हे सांगत आहेच… पण अधिक माहितीसाठी www.gacchivarchibaug.in www.organic-vegetable-terrace-garden.com चा अभ्यास करा…

लॉकडाऊनच्या काळात बाजारात रासायनिक भाज्या असल्यातरी चालतील. पण त्या संसर्गीत असतील तर घरात स्वतःला कोंडूंन घेण्यात काय अर्थ… त्यामुळे घरीच भाज्या उगवणे हा एक पर्याय आहे.. पण अशा कठीण स्थितीत काय करायचं.

आता माती नाही, खत नाही, बिया पण नाहीत. करायचं कसं. हातावर हात ठेवून बसू नका. जे काही साधनं उपलब्ध आहेत (लेडीज पर्स पासून दूधाच्या पिशव्यापर्यंत..) अशी साधने ज्यात काही सामावू शकेन.. तर अशा साधनात वाळवललें तळाशी नारळाच्या शेंड्या त्यावर किचनवेस्ट/ पालापाचोळा दाबून भरा, थोडी माती टाका… झाली कुंडी तयार… एकादी कुंडीत झाडं नसेन तर तिच माती वापरा.. वरील पध्दतीने कुंडी भरल्यास एका कुंडीतील मातीत ४-५ कुंड्या तयार होऊ शकेन… घरीच कंपोस्टींग करा… कंपोस्टींग एंजन्ट शिवाय काहीही अडून राहत नाही. त्यांच विज्ञान शिका.. घरीच खत तयार करता येईल. हा वेळ अधिकाधिक निसर्गासाठी द्या. बागेत सराव करा. घाम गाळा, बाहेरून कुठूनही पैसा येणार नाही. फक्त शेती, किचन गार्डन, टेरेस गार्डन,विंडो गार्डन साठी वेळ द्या.. त्याची माहिती मिळवा, अभ्यास करा. अंमलात आणा.. किमान भाजी तरी उगवता आली पाहिजे…

महिनाभरात भाज्या येतील अशा घरच्या बियाणांचा वापर करा…

मेथी, धने , मोहरी पेरा…
गहू पेरा… शरीराला पोषक रसाची गरज आहे… संसर्गीत भाज्या फळांपेक्षा घरीच उगवलेल्या तृण रसाचे ज्यूस प्या.. तंदुरूस्त राहाल.
हरबरे पेरा… आता या दिवसात हरबरे पिक येणार नाही पण पाल्यांची भाजी नक्की होईल.
पालकः थोडेफार पालकांचे बिज असेल तर पेरा. किंवा बाजारातून पालक जूडी मिळाल्यास पाने काढून त्याची खोडासहित लागवड करा. महिणाभरात पालक तयार होईल.
कांदा, लसून लागवड करा… महिनाभरात कांद्यांची पात मिळेल.
पुई शाक, भजीचं पान.. याचे एक बियाणं लावलं तरी महिनाभरात त्याचा वेल तयार होतो. त्याची आठवड्याला एक भाजी तयार होईल. याने एच. बी. वाढतो. यास बंगाल मधे पुईशाक, महाराष्ट्रात मायाळू असेही म्हणतात.
अळूची पाने… दोन प्रकारची अळू असतात. त्यांची वाढ ही या दिवसात छान होते. त्यांच्या वाढीवर व संख्यावाढीवर लक्ष द्या.. वड्या करून ठेवल्या तरी त्या बराच काळ टिकतात.
तांदुळका, माठला, लाल माठ ही सहज येणारी वनस्पती आहे. थोडं बियाणं मिळालं, किंवा एकादे रोपे मिळाले तर ते वाढवा. वाढत्या तपमानात ही भाजी छान बहरते.
गाजर, मुळा, बिट याचें खोड पुन्हा मातीत लावा. त्याच्या पानांपासून पराठे तयार करता येतात.
रान भाज्या कोणत्या आहेत. याचा अभ्यास करा… आपल्या बागेत येणारें तन ही रानभाजी असू शकते. ते नक्की आहे का याची खात्री करा.. त्याचा आहारात समावेश करा..
काही लोकांकडे घरच्या भाज्या जास्तीच्या येत असल्यास त्याचे निर्जलीकरण Drying (dehydrating) करून ठेवा. पावसाळ्यात त्याच कामास येतील.
बाहेरूण येणार्या भाज्यांचे निर्जलीकरण करून ठेवा… त्याचा उपयोग पावसाळ्यात होणार आहे. या वर्षीसुध्दा सलग पाऊस राहणार आहे.
पुढील तीन महिन्यात भाज्या येतील याचे नियोजन करा..मिरची, टोमॅटो, वांगी, बटाटे, वेलवर्गीय ( वाल, भोपळा, गिलके, दोडके, तोंडलीचा वेल ) यांची लागवड करा.. बियाणं पेरा…