सदर लेख लोकसत्ता- चतुरंग पुरवणीत प्रकाशीत झाला आहे. जवळपास ३९ लेखांची लेखमाला प्रकाशीत झाली आहे. बाग प्रेमीसाठी सादर करत आहे.
५) गच्ची/गॅलरीतील बाग
५) गच्ची/गॅलरीतील बाग५) गच्ची/गॅलरीतील बाग
बाग फुलवण्यासाठी टेरेस हा सर्वोत्तम पर्याय आहे. स्वच्छ ऊन, स्वच्छ वारा व ऐसपस जागा, निवांतपणा ही टेरेसची वैशिष्टय़े असतात. टेरेसवर प्रतिकूल परिस्थिती (कडक ऊन, उष्ण वारा, माती नाही) असली तर ती नियंत्रित नक्की असते. टेरेसचे वॉटर प्रूफिंग केले असेल तर खबरदारी म्हणून ५०० मायक्रॉनचा प्लॅस्टिक पेपर सर्वात तळाशी वापरून, त्यावर सरळच्या सरळ लांब विटाचे वाफे साकारता येतात. टेरेसचे बांधकाम थोडे जुने किंवा गळतीची शक्यता वाटल्यास टेरेसवर १ इंच जाडीचा सिमेंट काँक्रीटचा थर द्यावा. त्यावर विटा रचाव्यात व त्यावर प्लॅस्टिक पेपर अंथरून विटांचे वाफे तयार करावेत.
टेरेसप्रमाणे फ्लॅटच्या बाल्कनी/गॅलरीत अशी बाग फुलवता येईल. अगदी ५ बाय १० इतकी जागा असेल तरी चालते. अशा जागेच्या नियोजनासाठी शक्य असल्यास लोखंडी पायऱ्यांची मांडणी करून घ्यावी. प्रत्येक पायरी ही ८ इंच रुंदीची असली तरी चालते. २ फुटांच्या रुंदीच्या मांडणीत ८ इंचाच्या ३ पायऱ्या करता येतात. येथे आयताकृती/सपाट बुडाच्या मातीच्या, प्लॅस्टिकच्या कुंडय़ा किंवा नर्सरी बॅगही रचून ठेवता येतात.
बाल्कनी/गॅलरीला सुरक्षा म्हणून लोखंडी ग्रिल लावता येते. याचाही कल्पकतेने वापर करून कुंडय़ा ठेवण्यासाठी पायरी किंवा कुंडी बसेल अशी गोल रिंग करून घ्यावी. कुंडय़ा, पिशव्या हलवताना सहजपणा येतो.
गच्चीवरची बाग, संदीप चव्हाण, नाशिक.
आपल्याला लेख आवडल्यास नक्कीच लाईक, शेअर करा.. आमच्या पर्यावरण कार्याचा, नावाचा उल्लेख करावा. ही विनंती…
व्हिडीओ पहाः देशी गाय-गच्चीवरची बाग नाशिक
============================================================================
टीपः १) सदर लेख लोकसत्ता- चतुरंग पुरवणीत पूर्व प्रकाशीत झाला आहे. जवळपास ३९ लेखांची लेखमाला प्रकाशीत झाली आहे. सदर लेखमालेचे पुस्तक रूपात (Version 2, Edition 1) प्रकाशीत करणेकामी सर्वप्रकारचे प्रकाशन संस्कार पूर्ण झाले आहेत. पंरतू पैशाअभावी पुस्तक प्रकाशीत करणे अडचणीचे आहे. पर्यावरण हेतूसाठी काही आर्थिक मदत करू इच्छित असल्यास आपले स्वागत आहे. आपले नाव आर्थिकमदत म्हणून पुस्तकात प्रकाशीत केले जाईल.. (आमची कोणतीही संस्था नाही. हे व्यक्तिगत व कौटुंबिक पातळीवर पर्यावरण संवर्धनाचे काम चालू आहे)
२) सद्य स्थितीत गच्चीवरची बाग (Version-1, Edition 2)- व्दितीय आवृत्ती हे पुस्तक विक्रीसाठी उपलब्ध आहे. लोकसत्ता -चुंतुरंग पुरवणीत प्रकाशीत केलेले लेख हे ग.बा. २०१३ आवृत्तीपेक्षा वेगळया स्वरूपाची मांडणी केली आहे.
गच्चीवरची बाग, संदीप चव्हाण, नाशिक.
https://organic-vegetable-terrace-garden.business.site/
👆वरील link ही गच्चीवरची बाग नाशिक ची आहे. आपण या site वर click करून आपला review नोंदवावा. आपल्या या एका प्रयत्नाने आम्ही करत असलेले पर्यावरण पुरक काम व निःशुल्क मार्गदर्शन लोकांपर्यंत पोहोचवण्यासाठी मदत होईल.
संदीप चव्हाण नाशिक.
३) उपलब्ध नैसर्गिक संसाधने.(साधन संपत्तीः) 
२)गच्चीवरची बाग – उपलब्ध जागा आणि वस्तू …
मुलं पालेभाज्या खायला नाक का मुरडतात? फास्ट फूड, जे अबाल वृध्दांना का आवडत? थोडा विचार तर करा… संदर्भः तुम्हाला माहित आहे का? पान. न.१२ कोट न. ५/६३६“अहो आमची मुलं भाज्या खायलाच नाही म्हणतात”. अशी प्रत्येक गृहदक्ष असलेल्या आईची तक्रार असते. आपण फक्त तक्रार करतो. त्यावर उपाय शोधत नाही. अर्थात त्यावर आजच्या बाजारातील उत्पादनांनी बेमालूम तोडगा काढलाय. मुलांना अमूक तमूक पोषणासाठी आमची उत्पादने वापरा. मग काय आपण ती रासायनिक दुधात देवून त्यांना वाढवत असतो. किंवा मुलांना समजायला लागल की दुकानात मिळाणारी दोन मिनटांत तयार होणारा किंवा पॅक्ड असणार्या उत्पादनांना बळी पडतात. त्यात “तेढा है लेकीन मेरा है” पासून तर कुरकुरे, चिप्स पासून सारेच आले. स्वच्छतेचे नियम धाब्यावर बसवून तयार केलेले पदार्थ व तेही कनिष्ठ अशा प्लास्टिकच्या वेष्टनात मिळायला लागलेत.बरं हे फक्त मूलंच खात नाही. आपल्या मोठ्यांच्या जिभेलाही त्याची चव लागली की ते खावेसे वाटते. बरं ते एवढंस खावून पोट भरणं सोडाच खाल्ल्याचे समाधानही मिळत नाही. अर्थातच त्यात त्यांनी अशा प्रकारचे रसायनं मिसळेली असतात. की ते खात रहावसं वाटतं. याला चटक लागणं नाही तर व्यसन लागणं म्हणतात. तर अशी ही उत्पादने वय झालेल्यांनाही आवडतात. जसे मूलांना कार्टुन बघावसं वाटतं तसेच वृध्दांनाही आवडतं. त्यातलं ढिशुम ढिशुम…पाहण्यातून अबाल वृध्द सारेच आनंद लुटतात. कारण लहान मूल व वृध्द मंडळी याची आवड निवड सारखीच होत जाते. काही वृध्द व्यक्ती तर दुकानात मिळणारी साखरेच्या गोळ्या खातांना पाहिली आहेत. असो…आपण कर्ते म्हणून याचा विचार केला पाहिजे. फक्त वयच तसं आहे म्हणून तो प्रश्न बाजूला सारण्यासारखा नाही. हे सारं चटपटीत खावंस वाटणं हे सारं रासायनिक प्रिर्झेव्हेटीवची कमाल आहे. जी आपल्याला घातक असतात. आपल्या परंपरेत असे फास्ट फूड नाहीच काहो? दोन मिनटातं तयार होणारी पदार्थ. शेवया, पोहे, मुरमुरे, ओली भेळ, राजगिरांचे लाडू… पण हे सारं आपण लक्षात कुठं घेतो. तर असो… मुद्दा होता. मुलं भाज्या खात नाही..माझा एक अनुभव आपल्याला सांगावासा वाटतो…दहा वर्षापूर्वी नुकतीच बागेला गच्चीवर सुरवात केली होती. टेरेसवरच्या बागेत चार टोमॅटो पिकले होते. ते खाली किचनमधे बायकोला आणून दिले. तिनेही नुकतेच बाजारातून टोमॅटो विकत आणले होते. बाजारातले व घरचे टोमॅटो तिने एकत्र करून फ्रिज मधे ठेवून दिले. माझा मुलगा बाहेर खेळून आला व त्याला टोमॅटो खावसा वाटला. बायकोने त्याला घाई गडबडीत हाताला आला तो टोमॅटो त्याच्या हातात दिला. त्याला तो खूप आवडला. त्याला दुसरा खावासां वाटला. तिने दुसरा दिला. पण या वेळेस त्याने तोंडातून थूंकून टाकला. छि… काय हा टोमॅटो, म्हणून खेळायला गेला.नंतर यावर घरात चर्चा झाली. मी जरा चौकशी केली असता. असे लक्षात आले की पहिला टोमॅटो त्याने जो खाल्ला, त्याला आवडला तो बागेलतला विषमुक्त होता. तर दुसरा हा बाजारातला होता. बघा मुलांना खाण्यांच्या बाबतीत जी नैसर्गिक चव आहे त्याला ते किती पटकन प्रतिक्रीया देतात. (बाजारातल्या भाज्या न खाणं म्हणजे त्याला चवच नसते हे मुख्य कारण आहे) आपण मोठ्यांच्या जिव्हा आता बोथट झाल्या आहेत. त्या त्या भाजीचे महत्व आहे म्हणून गिळलं नाही गेलं तरी ते पोटातं ढकलतो आहोत. नेमकं मुलाना काय आवडतं त्याचा कुत्रीम इंसेन्स पॅक्ड् फूड मधे बेमालूमपणे मिसळेला असतो. जो मोठ्यांच्या लक्षात येत नाही. पॅक्ड फूड खाण्यानेच भारतातील मूलांचे लठ्ठपणाचा आजार वाढतोय. गुबगुबीत असणं वेगळं व अंगावर सुज असणं वेगळं हे आपल्या लक्षात येत नाही किंवा जाणून बूजून त्याकडे दुर्लक्ष करत आहोत.घरच्या भाजीचा दुसरा एक अनुभव आहे. आम्ही एका ताईंच्या घरी भाजीपाल्याची बाग फूलवयाला सुरवात झाली. त्यात पान कोबी (कॅबेज) ही लागवड केला. पण घरातली आठवतील जाणारी मुलगी म्हणाली काका बागेत पान कोबी नका लावू. मला अजिबात आवडत नाही. त्या ताईही म्हणाल्या की जागा अडेल व तसेही कुणाला आवडत नाही म्हणून लागवड करूच नका. मी त्यांना आग्रह केला. घरचा पानकोबीची चव वेगळीच असते. एकदाच त्याची भाजी करा. यथासावकाश कॅबेज मोठा झाला. त्यांनी कढईत फोडणी दिली. घरातील मुलगी केवळ फोडणी दिल्याबरोबर भाजीच्या नुसत्या सुंगधाने तो तिला पहिल्यांदा खावासा वाटला. यातच घरच्या भाजीचे महत्व लक्षात येते.एकूणच काय हरकत आहे. चार कुंड्यामधे चार भाज्या लावयाला. आपल्याला निसर्गाची घडी बसवून दयावयाची आहे. बाकी सारं काम निसर्गच करणार आहे. माझा अनुभव असा सांगतो की घरचा एक टोमॅटो सुध्दा आपल्या जेवणातील वरण हे चवदार बनवू शकते. बघा… प्रयत्न करून. जमेलच.
म्हणतात की दुकानातल्या उसन्या उडदावर देव पूजू नये. तसेच परक्याच्या बागेतील चोरलेल्या फुलांवर देव पूजू नये… स्वतःच बाग फुलवा.. संदर्भः तुम्हाला माहित आहे का? पान. न.१२ कोट न. ४/६३६आपण माणूस म्हणून अजून बरेच विकसीत होण्याचे बाकी आहोत. श्रध्देने रोज देव पुजतो. पण त्यासाठी दुसर्यांच्या बागेतील फूल, न विचारता किंवा चोरून देवपुजा केली जाते. खरंच काहो अशाने देव पावेल का? आपल्याला तरी समाधान मिळेल का…?मराठीत एक म्हण आहे. पुजेसाठी लागणारे उडदाचे चार दाणे आपण दुकानदाराकडे मागवून पुजा केली तर ती पुजा तरी कुणाची लागू होईल. तसेच फुलांचे आहे. ति बाग फुलवणार्या व्यक्ती खरचं सकाळी सकाळी तरी चांगले चार शब्द फुल तोडून नेणार्यासाठी वापरतील का…?अगदीच अपरिहार्यता असेल तर गोष्ट वेगळी आहे. बागेला जागाच नाही असेही कधीच होणार नाही. काहीना काही पर्याय नक्कीच असतात. आपण शोध घेतो का? मुळातच काही माणसांमधे आळसंच तेवढा भरलेला असतो. पुरूष असतील तर हातावर तंबाखू चोळत बसून राहतील, टी. व्ही. पाहत बसतील व महिला असतील तर चारचौघी एकत्र बसून सुख दुखाःपेक्षा हिच तिच किंवा सुनेचं, जावयाचं बोलत बसतील.. पण एकादी कुंडी दारात, खिडकीत ठेवून चार फुलं पुजेसाठी येतील याची तसदी घेत नाही.. फूल चोरून आणण्यात गंमत वाटतही असेल पण समाधान नाही पावणार. मूलं ही लहाणपणी आंबे, बोरं चोरून खाण्यात जी मजा असते. ती मजा फूलं चोरण्यात नक्कीच नाही. अशा असमाधानाने केलेली पूजा तरी कशी लागू होईल.तेव्हा विचार करा. घरात जेष्ठ मंडळीकडून पुजेसाठी फूलं कुठून येतात याच भान घरातल्या कर्त्यांनी ठेवलं पाहिजे. त्यांना चार कुंड्या आणून द्या, झाडं लावण्यास, त्यांची काळजी घेण्यास प्रेरीत करा. तेवढचं त्यांच मनही निसर्गात रमेल. निसर्गासारखा दुसरा मित्र नाही, आनंद व मंनोरंजन देण्यासारख निस्रर्गाची दुसरी देन नाही. चार कुंड्यात झाडं लावण्यानं तेवढच टिव्हीच्या रिमोट वर कुणाचा रिमोट असावा यावरून भांडण होणार नाही. निसर्गाच्या निर्वाज्य प्रेमाने घरातही आनंद पसरले. समाधान मिळेल. चार कुंड्या घरा दारात फुलवण्यानं शुध्द हवा मिळेल, पर्यावरणासाठी काहीतरी मदत होईल. तसही कुठं कुंड्या विकत आणून आपल्याला बाग फुलवायची आहे. आपल्याकडे उपलब्ध असलेला पालापाचोळा, नारळाच्या चार शेंड्या, वाळलेलं किचन वेस्ट नि ते भरण्यासाठी एक लिटरच्या शितपेयाच्या बाटल्या, दुधाच्या, पिठाच्या पिशवा, जूने माठ सहज वापरता येतात की.. सुरवात करा… बघा पटलं तर आम्ही आहोतच…संदीप चव्हाण, गच्चीवरची बाग, नाशिक. ९८५०५६९६४४, ८०८७४७५२४२
Grow Organic 
You must be logged in to post a comment.