दोन ध्रुवावरच नातं..


वैशालीच्या अचानक झालेल्या एक्झिटमुळे सर्वांनाच धक्का बसला. कोणतीही चुक नसतांना दुचाकीला मागून येणार्या चालकाने कार ठोकली. व रस्त्यावरील या अपघातात मागील मेंदूला जबर मार लागून रक्तश्राव झाला. व तेथे श्वासाची माळ तुटली. ( २१ जाने. २०२२) महाराष्ट्राच्या कानाकोपऱ्यातून तिने आणि मी जोडलेल्या मित्र मंडळींकडून सांत्वनाचे शब्द माझ्यापर्यंत पोहोचले. खरं म्हणजे आम्हा दोघांचे आयुष्य संघर्षमय होते. पण तिची आणि माझी भेट झाली आणि आमच्या समाधानी आयुष्याला सुरुवात झाली. माझ्या उमेदीच्या काळात माझ्या जवळ शिक्षण, घर, शिल्लक यातील काहीही नसताना केवळ हिम्मत, उमेद व व सामाजिक मूल्यांच्या या जोरावर तिने मला पसंत केले. एकमेकांसोबत जगताना फार साधेपणाने जगलो. साध्या पध्दतीने कोर्ट मॅरेज केले. ति जशी आयुष्यात अचानक आली तशीच निघून गेली. काही बोलणं नाही. निरोप घेण नाही. पहाणं सुध्दा झालं नाही. असं दुख्य वैराच्याही वाटेला कधी येवू नये.

गच्चीवरची बाग नाशिक संचालक वैशाली राऊत.

आमच्या वयात फक्त १३ मह्णिण्यांचे अतंर होते. तिची सोबत की पंधरा वर्षाची होती पण आम्ही एकमेकांना समृद्ध करत होतो. ती पत्नी जरी असली तरी तिला मित्रासारखे स्वातंत्र्य होते. आमचे गुणदोष, कमतरता आम्ही एकमेकांना दाखवत असलो तरी प्रेम मात्र नितांत होते. आम्हा दोघांची सामाजिक व कौटुंबिक पार्श्वभूमी, स्वभाव, आवडी निवडी, सवयी, कौशल्य, जगण्याकडे, आरोग्यकडे पाहण्याचा दृष्टिकोनात आम्ही विरुद्ध टोक होतो. पण आम्ही एकमेकांना जपत होतो. गच्चीवरची बाग एका स्थिर टप्प्यावर आल्यानंतर तिने तिच्या पूर्वीच्या आवडीच्या महिला संघटन या कामाला सुरुवात केली होती.

तिच्या सोबती मुळेच मी या सिमेंटच्या जंगलात गच्चीवरची बाग फुलवता आली. तिनेच माझ्या आयुष्याच्या उजाड माळरानाचे हिरव्यागार सृष्टीत रूपांतर केलं. शून्यातून ही संकल्पना उभी करतांना आर्थिक अडचणींना फार तोंड द्यावे लागले. आदल्या रात्री ती मला म्हणाली की आपल्याकडे खूप पैसे येईल चिंता करू नको. आपल्याकडे काहीच नसताना खूप सारे उभे केले. असा ती धीर द्यायची.

आयुष्याच्या वाटेवर कधीतरी सोडून जाणारच आहोत. फक्त हे जाणं मागेपुढे असतं एवढाच काय तो फरक असतो. पण तिचे जाणे काळजाला चिरून गेलं. तिला विसरणं शक्यच नाही पण प्रयत्न करतोय. तिची जागा जगातील कोणतीही स्त्री घेऊ शकणार नाही. पुनर्जन्म असेनच तर तिने माझीच निवड करावी. अशी तिला विनंती करतो.

अपघातानंतरही ती ज्या अवस्थेत असती त्या अवस्थेत तिला सांभाळण्याची माझी तयारी होती. पण नियतीने तिला शेवटचे हातात हात घेउन बोलण्याची संधी पण दिली नाही. तिच्या नसण्याने आयुष्याची हिरवळ व गच्चीवरची बाग ही करपून गेलीय. न्याय तरी कुणाकडे मागायचा… असे बरच काही आहे पण तूर्तास एवढेच.

या निमित्ताने तुम्हाला सगळ्यांना माझी विनंती आहे की तुम्ही जेव्हां केव्हां नाशिक हुन संगमनेर/पुण्याला जाल तेव्हा कर्ह घाटात काही अंकुरित होणाऱ्या बिया नक्की तिथे टाकाव्यात. जेणेकरून तिथे हिरवळ राहील. पक्षांना कीटकांना त्यातून आनंद व अन्न मिळेल. वैशालीला इतरांना करून घालण्यात फार आनंद वाटायचा. बियाण्यात तृणधान्य, तेलबियांचा बिया यांचा समावेश करावा. ही तिच्यासाठी खरी श्रद्धांजली असेल.

गच्चीवरची बागेच्या संघर्षमय प्रवासात तिने मांडलेले विचार या फिल्म लिंक देत आहे.

-संदीप चव्हाण, गच्चीवरची बाग नाशिक

झाडे कसे लावावेत लेख क्रं. ५४


घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,,

आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी …

लेखमाला… लेख क्रं ५४

« झाडे जमिनीत लावायची असल्यास केला खड्डा नि पुरले मातीत असे करू नका. झाड लावण्यासाठी जागा नियोजीत करा.

« झाडांचा भविष्यकाळ ‘काय असेन, त्याचा स्वभाव कसा आहे हे अभ्यासा.

« त्यासाठी काही दिवस खड्डा खोदून ठेवा.« त्याला वाळू द्या. तळाशी निमंपेंड व शेणखत टाका.

« त्यानंतर त्यात झाड मुळे मोकळी करून लावा. तीन चार तासांनी पाणी दया. ७ सात दिवसात झाड जोम धरेल.

संदीप चव्हाण

More Videos

बागेला पाणी कमी द्या. लेख क्रं. ५५


घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,,

आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी …

लेखमाला… लेख क्रं 55

« बागेतील झाडांना त्याच्या गरजेनुसार पाणी द्या.

« पंगतीला बसलेल्या लहान थोरांना सर्वांना सारखेच वाढता का?

नाही ना.. त्यांच्या तब्बेती, वयानुसार त्यांना वाढत असतो. हा विचार

झाडांना पाणी देतानाही लक्षात असू द्या.

« लक्षात घ्या, जास्तीचे जेवण जसे अजीर्ण होते

तसेच जास्तीचे झाडांना दिलेले पाणीसुध्दा किडींना आमंत्रित करत असते.

« काळा मावा, सफेद मावा असे रस शोषक कीड ही आकर्षित होत असते.

« चांगले बहरलेले झाड अचानक वाळते “याचे कारण जास्त पाण्यामुळे त्यांची मुळं सडून जातात.

More Videos

रोज रोज काय स्वयंपाक करावा लेख क्रं 48


घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,,

आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी …

लेखमाला… लेख क्रं 48

More Videos

प्रदुर्षणाचा गुंता वाढत चाललाय लेख क्रं 47


घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,,

आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी …

लेखमाला… लेख क्रं 47

More Videos

घरच्या भाज्या अमृताहूनी गोड लेख क्रं 46


घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,,

आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी …

लेखमाला… लेख क्रं 46

More Videos

पाणी वाचवा.. कशाला? लेख क्रं 45


घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,,

आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी …

लेखमाला… लेख क्रं 45

More Videos

घरच्या भाज्या औषधांसारख्या लेख क्रं 44


घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,,

आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी …

लेखमाला… लेख क्रं 44

More Videos

निसर्गाशी मैत्री लेख क्रं 43


घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,,

आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी …

लेखमाला… लेख क्रं 43

More Videos

सिमेंटच्या जंगलात हिरवळ कशी फुलवाल? लेख क्रं 42


घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,,

आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी …

लेखमाला… लेख क्रं 42

More Videos

सरावातून सृजनशिलतेला वाव.. लेख क्रं 41


घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,,

आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी …

लेखमाला… लेख क्रं 41

More Videos

आवड असेल तर सवड मिळते.. लेख क्रं 40


घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,,

आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी …

लेखमाला… लेख क्रं 40

More Videos

ऋृण काढून सण नको.. लेख क्रं 39


घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,,

आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी …

लेखमाला… लेख क्रं 39

More Videos

पंचमहाभूतात ईश्वराचे रूप.. लेख क्रं 38


घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,,

आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी …

लेखमाला… लेख क्रं 38

More Videos

केमिकल्स नव्हते तेव्हां.. लेख क्रं 37


घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,,

आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी …

लेखमाला… लेख क्रं 37

More Videos

भाज्यांबद्दल तेव्हढे सजग असतो का लेख क्रं 36


घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,,

आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी …

लेखमाला… लेख क्रं 36

More Videos

बाग म्हणजे इंद्रधनुष्याचे रंग लेख क्रं 35


घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,,

आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी …

लेखमाला… लेख क्रं 35

More Videos

खर्च नव्हे गुंतवणूक लेख क्रं 34


घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,,

आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी …

लेखमाला… लेख क्रं 34

More Videos

अब दिल्ली दूर नही लेख क्रं 33


घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,,

आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी …

लेखमाला… लेख क्रं 33

More Videos

जहा चाह वहा राह लेख क्रं 32


घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,,

आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी …

लेखमाला… लेख क्रं 32

More Videos

प्रश्नांनाच खत पाणी घातले तर काय होईल लेख क्रं 31


घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,,

आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी …

लेखमाला… लेख क्रं 31

More Videos

प्रॅक्टीस मेक परफेक्ट लेख क्रं 30

पर्यावरण, आरोग्य, बाग बगीचा, होम कंपोस्टींग विषयीचे थोडक्यात डेली सदर


घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,,

आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी …

लेखमाला… लेख क्रं 30

More Videos

थकलो म्हटले की शरीर थकते लेख क्रं 29

पर्यावरण, आरोग्य, बाग बगीचा, होम कंपोस्टींग विषयीचे थोडक्यात डेली सदर


घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,,

आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी …

लेखमाला… लेख क्रं 29

More Videos

घरच्या भाज्या काळाची गरज लेख क्रं 28

पर्यावरण, आरोग्य, बाग बगीचा, होम कंपोस्टींग विषयीचे थोडक्यात डेली सदर


घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,,

आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी …

लेखमाला… लेख क्रं 28

More Videos

हा निसर्ग एकदा अनुभवाच लेख क्रं 27

पर्यावरण, आरोग्य, बाग बगीचा, होम कंपोस्टींग विषयीचे थोडक्यात डेली सदर


घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,,

आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी …

लेखमाला… लेख क्रं 27

More Videos

हा छंद देई मकरंद लेख क्रं 26

पर्यावरण, आरोग्य, बाग बगीचा, होम कंपोस्टींग विषयीचे थोडक्यात डेली सदर


घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,,

आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी …

लेखमाला… लेख क्रं 26

More Videos

भाज्यांना चव कुठयं ? लेख क्रं 25


घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,,

आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी …

लेखमाला… लेख क्रं 25

More Videos

फुलं चोरून पुजा, देव पावेल का? लेख क्रं 24


घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,,

आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी …

लेखमाला… लेख क्रं 24

More Videos

जैवविवधता जपा लेख क्रं 23


घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,,

आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी …

लेखमाला… लेख क्रं 23

More Videos

आपण रोज तेच तेच खातो का लेख क्रं 22


घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,,

आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी …

लेखमाला… लेख क्रं 22

More Videos

झाकलं कोबडं बांग देणारच लेख क्रं 21


घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,,

आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी …

लेखमाला… लेख क्रं 21

More Videos

आम के आम गुटलिंयो के दाम लेख क्रं 20


घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,,

आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी …

लेखमाला… लेख क्रं 20

More Videos

राव न करी ते गावकरी लेख क्रं 19


घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,,

आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी …

लेखमाला… लेख क्रं 19

More Videos

लहान ते महान लेख क्रं 18


घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,,

आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी …

लेखमाला… लेख क्रं 18

More Videos

सिमेंटच्या जंगलात हिरवळ फुलवा लेख क्रं 17


घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,,

आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी …

लेखमाला… लेख क्रं 17

More Videos

कशासाठी पोटासाठी लेख क्रं 16


घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,,

आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी …

लेखमाला… लेख क्रं 16

गच्चीवरची बाग, नाशिक

More Videos

होम कंपोस्टींग ट्रिक्स लेख क्रं 15


घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,,

आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी …

लेखमाला… लेख क्रं 15

More Videos

नदीला आई मानतो ना… लेख क्रं 14


घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,,

आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी …

लेखमाला… लेख क्रं 14

More Videos

बदाम परवडले म्हणून रोज खातो का ? लेख क्रं 13


घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,,

आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी …

लेखमाला… लेख क्रं 13

More Videos

ओला कचरा असा करा वापर लेख क्रं 11


घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,,

आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी …

लेखमाला… लेख क्रं 11

More Videos

कचरा व्यवस्थापन की विल्हेवाट लेख क्रं 8

घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,, आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी … लेखमाला…


घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,,

आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी …

लेखमाला… लेख क्रं. 8

“तुम्हाला माहित आहे का? या गच्चीवरची बाग निर्मित पुस्तकातील मुद्यांचे अर्थपूर्ण (स्फूट)लेखन आहे.

More Videos

कचरा नव्हे कांचन लेख क्रं 7

घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,, आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी … लेखमाला…


घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,,

आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी …

लेखमाला… लेख क्रं. 7

“तुम्हाला माहित आहे का? या गच्चीवरची बाग निर्मित पुस्तकातील मुद्यांचे अर्थपूर्ण (स्फूट)लेखन आहे.

More Videos

निसर्ग समजून घेवू या लेख क्रं 6

घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,, आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी … लेखमाला…


घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,,

आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी …

लेखमाला… लेख क्रं. 6

More Videos

खरकटे अन्न सुध्दा खत लेख क्रं 12


घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,,

आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी …

लेखमाला… लेख क्रं 12

More Videos

अशा भरा कुंड्या लेख क्रं 10


घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,,

आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी …

माहित आहे का? या गच्चीवरची बाग निर्मित पुस्तकातील मुद्यांचे अर्थपूर्ण (स्फूट)लेखन आहे.

लेखमाला… लेख क्रं. 10

More Videos

जे कुजतं त्याचं खत होतं लेख क्रं 9


घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,,

आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी …

लेखमाला…लेख क्रं. 9

“तुम्हाला माहित आहे का? या गच्चीवरची बाग निर्मित पुस्तकातील मुद्यांचे अर्थपूर्ण (स्फूट)लेखन आहे.

More Videos

आवड असेन तर सवड काढा लेख क्रं 5

घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,, आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी … लेखमाला…


घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,,

आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी …

लेखमाला…क्रं. 5

More Videos

खताच्या भावात ऑरगॅनिक भाज्या लेख क्रं 4

घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,, आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी … लेखमाला…


घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,,

आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी …

लेखमाला… लेख क्रं. 4

अन्नपूर्णा बॅगेत फुलवा ऑरगॅनिक भाजीपाल्याची बाग
कच्च खा, फिट रहा…

More Videos

तुम्हाला माहित आहे का लेख माला…. लेख क्रं. 1-2

घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,, आपले महानगर नाशिक आवृत्तीतील गच्चीवरची बाग विषयी … लेखमाला…


घंटो का ग्यान मिनंटो मे मिल जाए तो.. तो बात बन जांए,, असे आपले ब्रिद्र वाक्य आहे. ते खरंही आहे. आज काल वेळ कुणाकडे आहे. ग्रंथोपजिवी होण्यापेक्षा शब्दोजिवी होण्यात आपण धन्यता मानतो. त वरून तपेलं समजणारी आताची आपली आधुनिक माकडांची जमात. खूप काही हातातून निसटून चाललय. पण हरकत नाही. या धावपळीच्या युगातही आपल्याला थोड्या शब्दामधे बाग बगीचा, कचरा व्यवस्थापन, आरोग्य, पर्यावरण या विषयी समर्पक शब्दात समजून सांगण्यासाठी येत आहे अनोखी लेखमाला. वाचत रहा आपले महानगर, नाशिक जिल्हा पानांवर

Other Videos

ऑसम ! घरच्या भाज्यांची चव म्हणजे ऑसम ! पहा संपूर्ण व्हिडीओ

गच्चीवरची बाग संघर्षाची गोष्ट, एक चौरस फूटापासूनचा प्रवास हजारो फूटापर्यंत कसा पोहचला

गच्चीवरची बाग नाशिक या पर्यावरणपुरक कार्यक्रमाच्या संचालिका वैशाली राऊत यांचे मनोगत. गच्चीवरची बाग या कार्यक्रमाची सुरवातीच्या संघर्षाची गोष्ट सांगताहेत. एक चौरस फूटापासूनचा प्रवास आता नाशिक मधे हजारो फूटापर्यंत कसा पोहचला. तर जरूर पहा…


पर्यावरणपुरक कामासाठी गच्चीवरची बागेला सातपूर MIDC  नाशिक परिसरात जागा हवी आहे.

एकादी जूनी कंपनी असल्यास तिची स्वच्छता ठेवणे, राखणारी करणे, झाडे जगवणे इ. कामे करू. आम्ही यासाठी आमचे स्वतःचे योगदान देवू.  आपणास विनंती आहे की आम्ही पर्यावरण काम पुढे जाण्यासाठी संघर्ष करत आहोत. चेहरा हा व्यावसायिक असला तरी आमचा पिंड हा सामाजिक आहे. त्यामुळे कृपया हा लेख नाशिकमधील मित्र, आप्तेष्ठांना पाठवा.


व्यावसायिक जोड दिली आहे. आतापर्यंत गरजेचे भांडवल आम्ही वैयक्तिक कर्जाऊ रक्कम घेवून उभे करत आहोत. विविध माध्यमांव्दारे लोकांना निशुल्क व कमीत कमी खर्चात सेवा पुरवत आहोत. काम जसे जसे लोकांपर्यंत पोहचत आहे तसे तसे त्याची व्याप्ती वाढत चालली आहे. सध्या गच्चीवरची बाग एक्सटेन्शंन ही जागा कमी पडत आहे. ( २५ बाय ५० फूटाचे पत्र्याचे शेड व एकल गो पालनसाठी (५० बाय साठ फूटांचा प्लॉट- खरं तो आपला नाही) .

जसे जसे काम वाढत चालले आहे तसे तसे जागेची कमतरता भासत आहे. जागा कमी असल्यामुळे कमी जागेत अधिक पर्यावरणाचा संसार थाटतांना बराच वेळ खर्च होत आहे. सध्या या जागेत खालील प्रमाणे उपक्रम राबवत आहोत.

  • देशी गोपालन ( गोठा)
  • जिवामृत, ह्यमिक जल, दशपर्णी बनवणे
  • गायीच्या शेणाचे खताचा प्रकल्प
  • सुका पालापाचोळा (मर्यादीत स्वरूपात) संग्रहीत करणे
  • विटां व बागेसाठी गरजेची खत, माती संग्रहीत करणे
  • पालापाचोळ्याचा चुरा संग्रहीत करणे
  • यासाठी रिकाम्या सिमेंटच्या गोण्या, रिकाम्या बाटल्या, कॅन यांचा संग्रह आहे.
  • बाग प्रेमींना उपयुक्त साहित्याचे छोटासा sale Display ( मांडण्या) आहेत.
  • भाजीपाल्याची रोपे मर्यादीत स्वरूपात तयार करणे.
  • गाडी पार्किंग
  • कृषी ग्रंथालय

भविष्यात मोठी जागा भेटल्यास वरील उपक्रमांची व्याप्ती वाढवण्यासोबतच खालील उपक्रम राबवण्याची इच्छा आहे.

  • भटक्या देशी गायींचे संवर्धन व पालन करणे
  • बारमाही किचन गार्डन सेटअप तयार करणे
  • बारमाही टेरेस गार्डेन सेटअप तयार करणे
  • बारमाही सेंद्रिय शेतीचे प्रयोग करणे
  • कचरा व्यवस्थापनाची विविध प्रारूपे तयार करणे
  • फळबाग तयार करणे
  • इच्छुकांना पर्यावरण कामात लोक सहभाग घेता येतील असे कचरा व्यवस्थापन व शेतीचे प्रयोग.
  • शाळांच्या अभ्यास सहली वाढवणे
  • गोपालनासाठी आवश्यक चारा निर्मिती करणे
  • औद्योगीक क्षेत्रात होणारी पानगळ ही मोठ्या प्रमाणात संग्रहीत करणे व त्यावर प्रक्रिया करणे
  • लोक सहभागासोबत स्थानिक प्रशासनाला ( कचरा व्यवस्थापनात मार्दर्शक होईल) असे प्रयोग उभे करणे.
  • स्थानिक रोपांची व औषधी वनस्पतींचे गार्डेन तयार करणे ( जे मोफत दिले जाईल)

यासाठी आम्हाला सातपूर MIDC  नाशिक परिसरात कमीत कमी ६००० चौरस फुटांची व जास्तीची जागा हवी आहे.

एकादी जूनी कंपनी असल्यास तिची स्वच्छता ठेवणे, राखणारी करणे, झाडे जगवणे इ. कामे करू. आम्ही यासाठी आमचे स्वतःचे योगदान देवू.  आपणास विनंती आहे की आम्ही पर्यावरण काम पुढे जाण्यासाठी संघर्ष करत आहोत. चेहरा हा व्यावसायिक असला तरी आमचा पिंड हा सामाजिक आहे. त्यामुळे कृपया हा लेख नाशिकमधील मित्र, आप्तेष्ठांना पाठवा.

http://www.gacchivarchibaug.in

& I Learn Four Wheeler

इच्छुकांच्या घरी विषमुक्त भाज्या उगवणे व त्यांचे आणी त्यांच्या कुटुंबाचे दिर्घायुष्याचे चिंतन करण्याची संधी मला निसर्गाने दिली यातच खूप आनंद वाटतो. यातून उपजिविकेसाठी पैशे कमवणे हे आमच्यासाठी बाय प्रोडक्ट आहे. खर प्रोडक्ट तर निसर्गाचे संवर्धन करत येणार्या पिढीचे शुध्द हवा, पाणी, निसर्गासाठी विशेषतः अन्नसुरक्षेसाठी प्रयत्न राहणे व त्यासाठी लोकांनी आमच्या पर्यंत पोहचणे आहे. ह्यात जो आनंद आहे. ते खरे आमचे प्रोडक्ट आहे…


आणी मी गाडी शिकलो…

गच्चीवरची बागेची संकल्पना शुन्यापासून सुरू झाली होती. शेतीच करायची म्हणून गावभर फिरलो. पण कुणी शेती करायला देईना.. विनोबा भावे, वर्धा येथील आश्रमाला भेट देवून आल्यामुळे शेती ही नैसर्गिक रित्याच करायाची व ती श्रम आधारीत असेन असेच ठरवले होते. एका ठिकाणी शेती मिळाली सुध्दा.. चर खोदायला, आळे करायला मेहनत सुरू केली. दिवस अखेर मालक म्हणाला अशी कधी शेती होते का… त्यांना टॅक्टर आणून नागंरटी वखरणी करणे अपेक्षीत होते. जागेचा नाद सोडला. पण शेती काही डोक्यातून जात नव्हती.. कचरा व्यवस्थापन व शहरी शेतीचे घरीच प्रयोग सुरू केले होते. त्यातून अनुभवावर आधारीत गच्चीवरची बाग पुस्तक लिहले. पुस्तक प्रकाशीत झाले. दिव्य मराठीतील श्री. हेमंत भोसले व संपादकाच्या सहाय्याने नाशिक येथे काही मोफत कार्यशाळा संपन्न झाल्या. स्पर्धाचे आयोजनातून लोकांपर्यंत पोहच वाढली. आता लोक घरी बोलावू लागले. त्याना सविस्तर सांगून पालापाचोळा, नारळ शेंड्या, उसाचे चिपाट गोळा करून ठेवा. मी सेटअप लावून देतो. पण ते यासाठी राजी असूनही त्यांना गोळा करणे शक्य नव्हते. आणि माझ्याकडे दुचाकी असल्यामुळे ओझे वाहणार किती.. चारचाकी पिकअप गाडी घेण्याचे ठरवले. महेंद्रा कंपनीव्दारे नुकतीच महेंद्रा जितो हे मॉडेल बाजारात आले होते. जावून चौकशी केली. बजेट अव्याक्याच्या बाहेर होते. डाऊन पेंमेंट परवडणारे नव्हते. एवढे पैसेच नव्हते. शेवटी तेथील सेल्स मॅनेजरच्या भरीला भुललो, गाडीची गरजही होतीच. बायकोचे सोने गहान टाकून डाऊन पेंमेंट भरले. गाडी घेतल्याचा आनंद झाला. गाडी त्यांनीच घरी पोहचवली. कारण गाडी चालवताच येत नव्हती. दुचाकी घरी आणली तेव्हाही गॅरेजवरच्या मित्राने ती आणून दिली होती. यात काय महत्वाचे तेच सांग… नि काय करायचे नाही ते सांग दोन गोष्टी समजून घेतल्या दुचाकी चालवायला शिकलो. खरा आत्मविश्वास वाहन परवाना मिळेल हे समजले होते त्यामुळे वाहन परवाना काढला नि दुचाकी चालवायला शिकलो होतो. पण चारचाकीचा आकार मोठा, जबाबदारी, भान मोठे. मागच्या पिढीने  सायकलं काय तेवढी अनुभवली होती. तेवढीच काय वाहनाची ओळख होती. सायकल वर एकदा सकाळी सातच्या पाळीला कंपनीत जात होतो. हिवाळ्यातील सकाळच्या धुक्यात डाव्या बाजूने जात होते. चालवता चालवता मी सायकल वरून पडलो. नंतर आवाज आला.. मेल्याला दिसत नाही का… दोघींच्या मधून सायकल घातली.. पण मला लागलेलं पाहून त्यांनी चपला हातात घेतल्या नाही.. एवढंच काय ते नशीब नी हाच काय तो पहिला अपघात..

तर पिकअप गाडी घरी आली… पण त्या रात्री झोप लागली नाही. अरे गाडी तर घरी आणली पण चालवता कुठे येते. वर्षभराआधी वाहन चालवायचा क्लास पूर्ण केला होता. तेवढाच काय अनुभव… तेथे तर एका वळणार गंमतच झाली. मी फक्त स्टेअरींग धरले होते. प्रशिक्षकांनी हलका हात लावून ती वळवली सुध्दा पण हलकासा ब्रेक लागला.. जो मी दाबलाच नव्हता.. नंतर कळाले की वाहनाचे ABC ( Accelerator, Break, Clutch) त्यांच्या पायाजवळही असतो.. हाय… शिकताना अर्धा टेन्शन गायब… क्लास झाला होता… प्राथमिक ओळख होती.. पण आता सरावाची गरज होती. क्लास संपवून वर्ष झाले होते. ठार विसरलो होतो. पुढील महिण्यात गाडीचा हप्ता चालू होईल पण गाडी काही शिकणं होणार नाही.. चिंताच लागली. यू ट्यूब वर सारे ट्युटोरिअल पाहिले. वारंवार पाहिले. खाताना, झोपतांना गाडी चालवू लागलो. मनात, डोक्यात गाडीतच बसलो आहोत याचा सराव करायचो. पण गिअरची भानगड समजायचीच नाही… तो आता कोणत्या नं. वर आहे ते कसा कळतो… येथेच जाम.. घाम फुटायचा… काय गाडी वाले पण सध्या गिअर च्या हॅंन्डला फक्त रेषा.. असा केला की एक, दोन, तसा की तीन चार.. अरे तो टाकू पण आधीचा कुठे होता ते तर कळायला हव ना.. काहीच सुचत नव्हतं. एका मित्राला आमंत्रण दिले..त्याने चार दिवस येवून एका मैदानावर गोल गोल चकरा मारल्या… आता गाडी माझी होती. पण त्याच्या हातात ABC नव्हंत म्हणजे गाडी मीच चालवली होती. पण एका कोणात स्टेअरीगं धरूण ठेवण्यात काय गंमंत….ह्या पटल नाही. मग एका गाडी चालवता येणार्या व्यक्तींना बरोबर घेवून बागेच्या कामासाठी जावू लागलो. गाडी चालवतांना ते काय करतात.. गाडीचा आवाज कुठे बदलतो. गिअर कसा पाडतात. हे बारकावे शिकलो. नशिबाने मी फास्ट लर्नर असल्यामुळे पटकन शिकतो. त्यामुळे हे सारं जमलं..आणि एक वाक्य महत्वाचे कळाले… आता गाडी रस्त्यावर स्वतः चालवा.. तसे शिकणं होणारं नाही. बापरे… स्वतः चालवयाची… सर्वांगाला घाम फुटला… बघू म्हणून जमली तर जमली नाही तर राहील उभी… छोट्या छोट्या कामासाठी एका वर्ग मित्राला गाडी चालवायला बोलावू लागलो. एक दिवस पर्यावरण दिनाच्या दिवशी येईन म्हणाला आणि आलाच नाही. हिमंत बांधली.

त्या दिवशी जाम पाऊस नाचत होता. तांडव नृत्यासारखा… अरे हीच संधी आहे.. रस्त्यावर कुणीच नसेल… मीच एकटा.. डोळ्यासमोर मोकळा रस्ता नि अगदी जवळ काचेवर पडणारा पाऊस बाजूला सारवणारे वायफर.. मग काय.. निघायचं ठरलं , पण दोन अडचणी होत्या.. रिव्हर्स जमेल का… नि आपण तेथे जातोय तेथे छोटा नाला आहे. एवल्याशा मोरी वरून गाडी जाईल का… नाहीच जमली तर खड्यात, गाळात.. बघू जमत का… गाडी… गेट बाहेर रिव्हर्स गिअर्न बाहेर टाकली. ती सहज जमली.. अरे जमतयं की.. गाडी सरळ केली. पहिला गिअर, दुसरा गिअर गिअरचे काम कळाले. बस.. गाडी चालू लागली… रस्त्यावर चाललेल्या पाण्यावरू चाकं फर्रर्र्ss वाजायची… एकाद्या चित्रपटात हिरो पावसात गाडी चालवयाचा फिल आला… गाडी… गंगापूर रोडने चोपडा लॉन्सकडून मेरी पर्यंत पोहचली होती. जसा विचार केला. तसंच रस्त्यावर कुणी कुत्रं नव्हतं. पोहचलो राव.. येथं पर्यंत.. ती अरूंद मोरी.. तेथ पर्यंत गेलो. ती मोरी पाहिली. अरे बरीच मोठी आहे. पण स्टेअरिंग सरळ धरलेली बरी…मोरी पार झाली.  बायकोचा जिव ईकडे टांगणीला. पोहचले का… सुखरूप. इच्छित स्थळी पोहचल्याचा फोन केला. तीलाही आनंद वाटला. सोनं गहान ठेवणं सार्थक लागले होते.

आता पोहचलो… तरी घरी परत सुखरूप जावू का… तेव्हा पाऊस नव्हता.. रस्त्यावर वर्दळ होती. पण ती दुरूनच जात होती. वाहन मोठे असल्यामुळे तेच अंतर राखून चालतात. मला बरे वाटले. गाडी चोपडा लॉन्सजवळ आली.. नि सिग्नल पडला. गाडी उतारावर लागली होती. नि एका हितचिंतकांचा(?) सल्ला डोक्यात आधीच गेला होता. तो आठवला… गाडी उतारावर असेल तर गिअर पटापट बदलावा नाहीतर गाडी रिव्हर्स होते. मागे लोक चिटकून असतात. पब्लीक पडी पडते.( ppp), . हे आठवून कपाळावर घामाचे दवबिंदु तयार झाले. नि झाले तसेच सिग्नल सुटला गाडी चालू करून ABC चा समन्वय साधत असतांना गाडी थोडी मागे गेली. पण किंचीतशी.. मागच्याने पुरेसे अंतर ठेवले होते. वाचलो.. पण गाडी पहिल्या गिअरवर आली.. सिग्नल पार पडला..मी जिकंलो होतो. मी माझ्या भितीवर मात केली होती. आता गच्चीवरची बाग मोठी होतेय. शुन्य संकल्पनेवर काम करतांना बराच मोठा पल्ला गाठला आहे. आता प्रत्येक मित्र, हिंतचिंतक बरं केलं गाडी घेवून या बद्दल आनंद, कौतुक व्यक्त करतात.

आज आम्ही २५ बाय ६० फुटाचे शेड आहे. गाय आहे. गोठा आहे. दोन माणसे मदतीला आहेत. मुख्य म्हणजे आता नाव झालयं.. इच्छुकांच्या घरी विषमुक्त भाज्या उगवणे व त्यांचे आणी त्यांच्या कुटुंबाचे दिर्घायुष्याचे चिंतन करण्याची संधी मला निसर्गाने दिली यातच खूप आनंद वाटतो. यातून उपजिविकेसाठी पैशे कमवणे हे आमच्यासाठी बाय प्रोडक्ट आहे. खर प्रोडक्ट तर निसर्गाचे संवर्धन करत येणार्या पिढीचे शुध्द हवा, पाणी, निसर्गासाठी विशेषतः अन्नसुरक्षेसाठी प्रयत्न राहणे व त्यासाठी लोकांनी आमच्या पर्यंत पोहचणे आहे. ह्यात जो आनंद आहे. ते खरे आमचे प्रोडक्ट आहे…

असो.. आज गार्डेन प्रिन्सेस दारात उभी राहते. डौलाने शहरभर फिरते… जागृती रथ म्हणून मिरवते… पण पाऊस आला की… तिला सोबत घेवून फिरायला गेल्याची धाकधूक आजही आठवते…

संदीप चव्हाण, गच्चीवरची बाग, नाशिक.

11 article


सकाळ वृत्तपत्रातील हिरवे स्वप्न या सदरातील गच्चीवरची बाग या विषयावरील अकरावा लेख…

https://bit.ly/2XfFe4M

संदीप चव्हाण गच्चीवरची बाग नाशिक

Environmental livelihood

महाराष्ट्र टाईम्स व्दारे “माझे शहर” या सदरात… पर्यावरणीय उपजिविका हा लेख Online प्रकाशीत करण्यात आला.


महाराष्ट्र टाईम्स व्दारे “माझे शहर” या सदरात… पर्यावरणीय उपजिविका हा लेख Online प्रकाशीत करण्यात आला.

लेख वाचण्यासाठी खालील दुव्यावर क्लीक करा…

Environmental livelihood

The better India story: Nashik Man Uses Kitchen Waste, Grows 35 Organic Veggies In 3-Tier Terrace Farm!


nashik-organic-farming-2

Ever seen a plant that grows and thrives in milk pouches? From PET bottles to shoes and old purses, Sandeep Chavan’s upcycling hacks to grow organic veggies are truly brilliant!

Most people do not believe Sandeep Chavan, a former journalist in Nashik, when he claims of growing three vegetables in one square foot. He patiently waits for people to finish their mocking to tell them about the concept of 3-tier or multi-layer farming and explains the following steps:

  • Take any plant pot and plant seeds of fruit vegetables like tomatoes in the middle
  • On its left, sow seeds of any leafy vegetables, and on the right side, plant the seeds of any root veggies
  • Add organic fertilisers to keep away pests
  • Use waste leaves and kitchen waste as soil to enhance the growth cycle
  • Water the pot twice a day

“Apart from saving space in your balcony or terrace, this type of farming needs less water, and can save up to 60 per cent of water. During extreme heatwaves, the dry leaves used as mulch will prevent moisturisation,” Sandeep tells The Better India.

On his 350 square foot terrace, Sandeep grows 35 varieties of organic veggies round the year by using wastewater and waste food from his kitchen. His rooftop boasts of brinjals, papayas, tomatoes, chillies, turmeric, beans, spinach, bottle gourd, cabbage, and cauliflower to name a few.

With the help of multi-layering farming, Sandeep claims to have grown 50 kilos of turmeric in a 6×6 sq feet space last year. The harvest cycle is such that on any given day, his garden will reap at least four fresh vegetables.

The 40-year-old started farming in the early 2000s, a hobby which later translated into a full-time practice.

It was his son who spotted a stark difference between naturally grown produce and that infused with chemicals.

Recalling the incident he says, “On that particular day, I had harvested a few tomatoes and kept them in the kitchen. My wife purchased some tomatoes from her vendor as well. Interestingly, my son ended up eating both types. Children’s taste buds are more sensitive than ours and he almost thought that the outside tomato was rotten. This incident inspired me to grow more veggies.”

Of course, the main problem was the lack of space and time. Thankfully, that did not deter him from addressing his concerns about chemically-grown food.

Developing A Low-Cost & Smart Model From Waste

Instead of going for composting units available in the market, Sandeep used alternatives like a drum, a bucket, vegetable crates, mud pots.

He dries the wet waste in a container and then finely chops all the dried bits. He also prepares fertiliser at home using jeevaamrut (a mixture of cow dung and cow urine). The properties of this mixture quicken the process and increase bacterial activities.

For a healthier option, Sandeep ferments wastewater from his kitchen and adds it to the compost, which is ready in about 30 days. He uses it to grow his vegetables.

Sandeep has upcycled discarded items from his home like shoes, purses, and plastic bottles, using them to grow plants.

One of his best ideas was reusing plastic milk pouches, “I took seven pouches and kept them on top of each other. The mountain is the height of a pen and I have grown spinach in it. Nature is ready to come anywhere, provided it is given the right care and water.”

While all this sounds so simple, success did not come to him in the first. It was only after months of experimentation that his garden started giving veggies regularly and in significant proportions.

A few years ago, Sandeep escalated his practice by starting 5-layer farming or growing five veggies together in minimal space. For this, he prepared a four-foot bed to accumulate the five types of seeds.

Here are the steps he followed:

  • Lay a plastic sheet on the ground
  • Place three bricks to cover it add coconut coir
  • Add a layer of dry leaves and cover it further with compost or soil
  • Sow five kinds of seeds and witness your garden give you a fresh harvest

What started as a hobby has now turned into a full-fledged servicing firm called ‘Gacchi-varchi baug’ which translates to ‘the terrace garden’. Sandeep provides enthusiastic gardeners with gardening kits and consultancy to grow their own food. He says he finds that people are increasingly becoming environmentally sensitive.

“Using garbage to grow food fulfills twin purposes–treating waste at source and growing natural and healthy food. Rooftop farming also increases biodiversity as it attracts birds. Urban areas in India are slowly catching up on the fad of ‘Grow Your Own Food’. This is the sign of a healthy environment,” concludes Sandeep.

Get expert advice from him on 98505 69644 or click here.

जागतिक परसबाग दिन २०२१


world kitchen Garden Day by गच्चीवरची बाग, नाशिक.

download

दर वर्षाच्या ऑगस्ट महिण्यातील चौथा रविवार हा जागतिक परसबाग दिन म्हणून साजरा केला जातो. #world_kitchen_Day या दिवसाचे महत्व आहे. या वर्षी हा दिवस २२ ऑगस्ट २०२१ रोजी आला आहे. विकसनशील देशात व मुखत्वे अविकसीत देशात कुपोषणाचे प्रमाण सर्वाधिक आहे. अन्नाच्या अभावाने होणारे कुपोषण व त्यातून ओढवणारे मृत्यू ही भयावह बाब आहेच. पण यात मुखत्वे महिला, मुली व लहान मुलं ही त्यास बळी पडतात. त्यांना आपल्या हक्काच्या जागेत आपले स्वतःचे पोषण मुल्य असलेले फळे भाज्या उगवणे हे शिकवणं, त्यासाठी प्रेरीत करणेसाठी विकसीत देश धर्मदाय संस्थाच्या मधस्थीने समूह कार्यक्रम राबवले जातात. आपले अन्न आपण उगवू शकतो हा संदेश व विश्वास जगभर पोहचवण्यासाठीच हा दिवस साजरा केला जातो.

पूर्वी जंगल होती. शेतात, गावकुसाबाहेर चिंच, बोरं, आंबा अशा फळांची झाडं असायची. भूक लागली की मुलं त्यावर भूक भागवायचे. काही अंशी का होईना योग्य ते पोषण मिळाल्यामुळे अन्नाच्या कुपोभूक आवरली जायची. पण आधुनिकीकरणामुळे जंगलं, शेती संपत चालली. छोट्या छोट्या सुखापुढे झाडांचाही बळी दिला गेला. पण आपण एका अन्नाच्या स्त्रोतांला कधी मुकलो हे कळलेच नाही. तसेच शेतात वाढत्या रसायनामुळे अन्नाची मुबलकता वाढली पण ती क्रयशक्ती असलेल्या लोकांपुरतीच मर्यादीत राहिली. खरे तर तेथेही कुपोषण आहे. त्यामुळे अन्नाच्या अभवामुळे खेडेगावात व अन्नाच्या स्वभावामुळे शहरात कुपोषण आहे. हे पहिल्यांदा सर्वांनी मान्य केलं पाहिजे. त्यामुळे आज अविकसीत अविकसनशील देशच नव्हे विकसीत देशातही जागतिक परसबागदिन साजरा करण्याची गरज आहे. म्हणून हा लेख आपल्या ग्रामिण व शहरी वाचकांसाठी देत आहोत.

पूर्वी आजच्या सारखी यांत्रिक शेती नव्हती. त्यामुळे शेतात पिकले जाणारी धान्य, कडधान्य हाच काय तो बाजारातील देवाण घेवाणीचा व्यवहार होता. भाज्या या ज्याच्या त्याच्या शेतात, घरच्यापुरता पिकवल्या जायच्या किंवा परसबागेत पिकवल्या जायच्या. पण जसे जसे यांत्रिक पध्दतीने भाज्या पिकवू लागले तसे तसे त्यास स्थानिक व परदेशी बाजारापेठेत निर्यात व आयात होवू लागले. खाणार्या तोंडाना अन्न पुरावे म्हणून रसायनांच्या वॅगन्स मातीत ओतल्या गेल्या. पण यात खाणार्यांच व शेतकर्यांचं हितापेक्षा राष्ट्रीय अर्थव्यवस्थेचा डोलारा सांभाळण्यासाठीच रासायनिक शेती आणली गेली यात तिळमात्र शंका नाही. आज देशात पंजाबात कॅन्सर ट्रेन चालते आहे तर कोल्हापुरात कॅन्सर ट्रेन सुरू होण्याच्या मार्गावर आहे. रसायनाच्या वाढत्या वापरामुळे जल, जंगल, जमीन, जनावरे व जन ही तरी प्रदुर्षीत झालीच पण जमीरसुध्दा नासला गेला याचं भान आता उरलं नाहीय.

हे सारं ताळ्यावर आणणं शक्य नाही. जो विध्वंस व्हायचा तो आता आपल्या कतृत्वाने होणारचं आहे. पण काही पर्यावरणीय उपाय, सवयी, लावून घेतल्या तर त्याच्या प्रखरतेची तिव्रता काही अंशी कमी करता येईल हे मात्र नक्की… तर काय आहेत उपाय….

जागतिक परसबाग दिनाचे औचित्य साधत गेल्या सहा वर्षापूर्वी गच्चीवरची बाग, नाशिक या उपक्रमाची गुढी नाशिक शहरात उभारली होती. ही गुढी आता अनेकाच्या गच्च्यावर दिसू लागली आहे. केवळ रसायनमुक्त भाज्या पिवकवणे एवढाच हेतू नाही तर पालापाचोळयाचे, किचन वेस्टचे व्यवस्थापनातून भाज्यांची बाग फुलवली जाते. अर्थात परदेशात कंपोस्टींग केले जाते. आपल्याकडे त्याची उपयुक्ता जाणवून द्यावी लागते. पण गच्चीवरची बाग,नाशिक या उपक्रमाने कचरा व्यवस्थापन व बाग फुलवणे यांची मोठ्या कौशल्याने परस्परपुरक बांधणी करत गारबेज टू गार्डेन ही संकल्पना रूजवत आहे.

अगदी कुंड्या भरण्यापासून ते टेरेसवर व जमीनीवर वाफे बनवण्यापर्यत ८० टक्के सुका, जैविक कचर्याचा वापर केला जातो व माती मिश्श्रीत खताचा २० टक्के वापर केला जातो. ८० टक्के सुका जैविक कचर्यात पानझड झालेला पालोपाचोळा, सुकवलेले किचन वेस्ट, खरकट्या पाण्याचा वापर, कंपोस्टीग करण्याचे गरजेनुसार, जागेच्या उपलब्धतेनुसार विविध घरच्या घरी बनवता येणारे सहज सोपे प्रयोग केले आहे.

घरच्या भाज्या खाण्यातून अनेक प्रकारचे फायदे होतांना दिसत आहेत. बाजारापेक्षा चवदार व पोषक भाज्या तर मिळतातच. त्यांच्या सेवनाने पोषक घटक पुरवले गेल्यामुळे शरिर व मनाचे संतुलन घडून येते. तसेच आहारातील बेकरीचे मैदाचे पदार्थ, चहातील साखर, जेवणातील मीट, मासांहार, तेलाचा वापर, दूध हा कमी कमी होत जात तो नंतर नकोसा वाटतो. कारण ही सारी आज रसायनावर पोसली जातात. जी आज आरोग्यासाठी घातक ठरताहेत. घरच्या भाज्या खाण्याची चव लागली ही वरील घटकांबद्दल आपोआपच नऑशिया तयार होतो. व बाजारातील भाज्याही नकोशा होतात. असा हा प्रवास लोकांनी अनुभवावा म्हणून गच्चीवरची बाग,नाशिक प्रयत्न करत आहे. या उपक्रम महाराष्ट्रातील इच्छुकांपर्यंत पोहचावा यासाठी सोशल मिडीयावर निशुल्क मार्गदर्शन केले जाते. दोनही संकेत स्थळांवर रसायनमुक्त भाज्या निर्मीतीसाठी माहितीपट व लेख नियमीत पणे प्रकाशीत केले जातात. त्याचा इच्छुकांनी उपयोग करावा. तसेच बागेला भेट देवून पर्यावरण विषयक चाललेले प्रयत्न प्रत्यक्ष प्रयोगातून, चर्चेतून जाणून घेवू शकता.

www.gacchivarchibaug.in

www.organic_vegetable_terrace_garden.com

लेख आपण आपल्या वर्तमान पत्रासाठी प्रकाशीत करू शकता.

संदीप चव्हाण, गच्चीवरची बाग, नाशिक.

8087475242 / 9850569644

Wednesday Gardening classes in Nashik

हे जीवनावश्यक कौशल्य आहे. ते कुटुंबातील प्रत्येकाने प्राथमिकतेने व प्रयत्नाने शिकलेच पाहिजे . त्यासाठी गच्चीवरची बाग नाशिक दर महिन्यास दर बुधवारी प्रशिक्षण वर्ग घेणार आहे.


Every Wednesday :Gardening classes by gacchivarchi baug.

गावात अन्नाच्या अभावामुळे तर
शहरात अन्नाच्या स्वभावामुळे कुपोषण होते.

#Urban_farming #Terrace_gardening
हे जीवनावश्यक कौशल्य आहे. ते कुटुंबातील प्रत्येकाने प्राथमिकतेने व प्रयत्नाने शिकलेच पाहिजे .

गच्चीवरची (विषमुक्त भाजीपाल्याची) बाग, नाशिक तर्फे

Organic Vegetable Terrace Gardening class

*One day class

*Start from Every Wednesday of every week. ( November 2019) every Sunday.

*Limited seats

*slide show presentation & video with tips & tricks

*personal consultation after attend workshop

*visit to demo garden & Composting setup

*language: Marathi & Hindi

*practicle sessions*
a] how to filling new garden pott
b] how to repotting ( replantation)
c] composting science & methods
{ precook, pro cooked & garden waste}
d] home made pesticides
e] seed treatment

*Reference material*
a] books self writing
b] bag [ Nursery & jumbo]
c] seeds (limited)

snacks & black tea
time 10 am to 5 pm

conssetion fee…. for (who allredy set up installation by gacchivarchi baug & grow veggies)

venue: गच्चीवरची बाग नाशिक, shivaji nagar, [viya satpur] Nashik.

register ur seat (Google pay 9850569644)
Sandeep chavan Nashik
9850569644/ 8087475242

Visit & join on social media

website
http://www.gacchivarchibaug.in

website https://atomic-temporary-145492773.wpcomstaging.com

profile
https://about.me/sandeepchavan

cover story https://udyojak.org/gachchivarchi-baug-success-story/

YouTube https://www.youtube.com/channel/UCIUZVOtKaSvV1DqTmFnKR5Q

facebook page

my link http://www.mylinq.in/9850569644

https://organic-vegetable-terrace-garden.business.site/

👆वरील link ही गच्चीवरची बाग नाशिक ची आहे. आपण या site वर click करून आपला review नोंदवावा. आपल्या या एका प्रयत्नाने आम्ही करत असलेले पर्यावरण पुरक काम व निःशुल्क मार्गदर्शन लोकांपर्यंत पोहोचवण्यासाठी मदत होईल.
संदीप चव्हाण नाशिक.

लेखः ५/३९ गच्चीवरची बाग G2G, (V:2, E:1) पुस्तक

टेरेसप्रमाणे फ्लॅटच्या बाल्कनी/गॅलरीत अशी बाग फुलवता येईल. अगदी ५ बाय १० इतकी जागा असेल तरी चालते. अशा जागेच्या नियोजनासाठी शक्य असल्यास लोखंडी पायऱ्यांची मांडणी करून घ्यावी.


सदर लेख लोकसत्ता- चतुरंग पुरवणीत प्रकाशीत झाला आहे. जवळपास ३९ लेखांची लेखमाला प्रकाशीत झाली आहे. बाग प्रेमीसाठी सादर करत आहे.

4 (9).jpg५) गच्ची/गॅलरीतील बाग

५) गच्ची/गॅलरीतील बाग५) गच्ची/गॅलरीतील बाग

बाग फुलवण्यासाठी टेरेस हा सर्वोत्तम पर्याय आहे. स्वच्छ ऊन, स्वच्छ वारा व ऐसपस जागा, निवांतपणा ही टेरेसची वैशिष्टय़े असतात. टेरेसवर प्रतिकूल परिस्थिती (कडक ऊन, उष्ण वारा, माती नाही) असली तर ती नियंत्रित नक्की असते. टेरेसचे वॉटर प्रूफिंग केले असेल तर खबरदारी म्हणून ५०० मायक्रॉनचा प्लॅस्टिक पेपर सर्वात तळाशी वापरून, त्यावर सरळच्या सरळ लांब विटाचे वाफे साकारता येतात. टेरेसचे बांधकाम थोडे जुने किंवा गळतीची शक्यता वाटल्यास टेरेसवर १ इंच जाडीचा सिमेंट काँक्रीटचा थर द्यावा. त्यावर विटा रचाव्यात व त्यावर प्लॅस्टिक पेपर अंथरून विटांचे वाफे तयार करावेत.

टेरेसप्रमाणे फ्लॅटच्या बाल्कनी/गॅलरीत अशी बाग फुलवता येईल. अगदी ५ बाय १० इतकी जागा असेल तरी चालते. अशा जागेच्या नियोजनासाठी शक्य असल्यास लोखंडी पायऱ्यांची मांडणी करून घ्यावी. प्रत्येक पायरी ही ८ इंच रुंदीची असली तरी चालते. २ फुटांच्या रुंदीच्या मांडणीत ८ इंचाच्या ३ पायऱ्या करता येतात. येथे आयताकृती/सपाट बुडाच्या मातीच्या, प्लॅस्टिकच्या कुंडय़ा किंवा नर्सरी बॅगही रचून ठेवता येतात.

बाल्कनी/गॅलरीला सुरक्षा म्हणून लोखंडी ग्रिल लावता येते. याचाही कल्पकतेने वापर करून कुंडय़ा ठेवण्यासाठी पायरी किंवा कुंडी बसेल अशी गोल रिंग करून घ्यावी. कुंडय़ा, पिशव्या हलवताना सहजपणा येतो.

गच्चीवरची बाग, संदीप चव्हाण, नाशिक.

आपल्याला लेख आवडल्यास नक्कीच लाईक, शेअर करा.. आमच्या पर्यावरण कार्याचा, नावाचा उल्लेख करावा. ही विनंती…

व्हिडीओ पहाः देशी गाय-गच्चीवरची बाग नाशिक

============================================================================

टीपः १) सदर लेख लोकसत्ता- चतुरंग पुरवणीत पूर्व प्रकाशीत झाला आहे. जवळपास ३९ लेखांची लेखमाला प्रकाशीत झाली आहे. सदर लेखमालेचे पुस्तक रूपात (Version 2, Edition 1) प्रकाशीत करणेकामी सर्वप्रकारचे प्रकाशन संस्कार पूर्ण झाले आहेत. पंरतू पैशाअभावी पुस्तक प्रकाशीत करणे अडचणीचे आहे. पर्यावरण हेतूसाठी काही आर्थिक मदत करू इच्छित असल्यास आपले स्वागत आहे. आपले नाव आर्थिकमदत म्हणून पुस्तकात प्रकाशीत केले जाईल.. (आमची कोणतीही संस्था नाही. हे व्यक्तिगत व कौटुंबिक पातळीवर पर्यावरण संवर्धनाचे काम चालू आहे)

२) सद्य स्थितीत गच्चीवरची बाग (Version-1, Edition 2)- व्दितीय आवृत्ती हे पुस्तक विक्रीसाठी उपलब्ध आहे. लोकसत्ता -चुंतुरंग पुरवणीत प्रकाशीत केलेले लेख हे ग.बा. २०१३ आवृत्तीपेक्षा वेगळया स्वरूपाची मांडणी केली आहे.

गच्चीवरची बाग, संदीप चव्हाण, नाशिक.

https://organic-vegetable-terrace-garden.business.site/

👆वरील link ही गच्चीवरची बाग नाशिक ची आहे. आपण या site वर click करून आपला review नोंदवावा. आपल्या या एका प्रयत्नाने आम्ही करत असलेले पर्यावरण पुरक काम व निःशुल्क मार्गदर्शन लोकांपर्यंत पोहोचवण्यासाठी मदत होईल.
संदीप चव्हाण नाशिक.

 

How to grow garden…

बरेचदा आपण ते सारेच खर्चिक बाब म्हणून ते टाळत असतो. पण म्हणतात ना.. इच्छा तेथे मार्ग.. उपलब्ध जागेत, उपलब्ध वस्तूत व उपलब्ध नैसर्गिक संसाधनात फुलांची, शोभेच्या झाडांची अगदी भाजीपाल्याची बाग फुलवता येते.


Picture  with name 44.jpg

बाग कशी फुलवावी…

बाग म्हटली की त्यासाठी जागा, रोप फुलवण्यासाठी कुंड्या व भरण पोषणासाठी साहित्य हे गरजेचे असते.

बरेचदा आपण ते सारेच खर्चिक बाब म्हणून ते टाळत असतो. पण म्हणतात ना.. इच्छा तेथे मार्ग.. उपलब्ध जागेत, उपलब्ध वस्तूत व उपलब्ध नैसर्गिक संसाधनात फुलांची, शोभेच्या झाडांची अगदी भाजीपाल्याची बाग फुलवता येते. बाजारात कुंड्याचे असंख्य प्रकारात म्हणजे सिमेंट, माती, प्लास्टिक, बॅग्ज स्वरूपात उपलब्ध आहेत.

तसेच विविध आकारात गोल, चौकोनी, आयताकृती, लांबोळक्या स्वरूपात उपलब्ध होतात. जागेच्या उपलब्धतेनुसार हॅंगीग, भिंतीवर(व्हर्टीकल) मांडणी करता येईल यानुसारही उपलब्ध होतात. कुंड्यासाठी खत, कोकोपीठही उपलब्ध असते. यापैकी आपण निवड करता येते.

पण ही झाली खर्चिक बाब. खर्च जरूर करावा पण गरजेनुसार, आवडीनुसार. पण कमी खर्चातही आपल्याला सहजतेने उपलब्ध जागेनुसार घरात, घराच्या आवतीभोवती. विंडो ग्रील, हालच्या खिडकीत, किचन समोरील खिडकी, पायरी, टेबल यावर सुध्दा बाग फुलवता येते.

कुंड्या म्हणून शितपेयाची बाटली, दुधाची पिशवी, लेडीज पर्स, नारळाची कंरवटी, छोट्या नर्सरी बॅग्ज अगदी जे जे मिळेत की ज्यात बिया, रोपं रूजतील वाढतील, अशा साहित्याचा कल्पकतेने वापर करता येतो. शेवटी कुंडीतील रोप हे किती सुंदर वाढलय, हिरवगार आहे यावरून कुंडीची शोभा वाढते.

बरेचदा माती, खत कुठुन आणावयाचे हा प्रश्न असतो. अगदी शुन्य मातीतही आपण बाग फुलवू शकतो. पण त्यासाठी आपल्याला थोड्या पेशन्सची, धिराची गरज असते. माती थोडीफार म्हणजे कुंडीच्या आकारमानाच्या २० टक्के माती उपलब्ध असेन तरी चालते. माती ही शक्यतो लाल रंगाची असावी. काळी माती असेन तर त्यात मुरूम, लाल माती, वाळू मिश्त्रीत करता येते.

कुंडी कशी भरावीः एक फूट उंचीची कुंडी कशी भरावी यासाठी पुढील प्रमाणे प्रमाण देत आहे. ते कुंडीच्या उंचीनुसार बदलू शकतो. कुंडीला खाली तळाशी पाण्याचा निचरा होण्यासाठी भोकं असावीत. त्यावर नारळाच्या शेंड्याच्या चार इंचाचा थर द्यावा, त्यावर वाळवलेले किचन वेस्ट (प्रि-कुक्ड म्हणजे भाज्याची सालं, काड्या), पालापाचोळा यांचा आठ इंच थर द्यावा. त्यावर खत मिश्त्रीत मातीचा दोन इंच थर टाकावा. एकादे झाडं लावावयाचे असल्यास कुंडी दिलेल्या प्रमाणे अर्धी भरून त्यात हुंडीतील झाडं मधोमध लावावे त्याभोवती सुका कचरा भरून वरून २ इंच मातीचा थर दयाव. पाणी मोजके द्यावे, पाणी जास्त दिल्याने कुंडीतील आवश्यक घटक वाहून जातात.

कालांतराने कुंडीतील झाडं रिपोटींग करण्याची गरज असते. वरील प्रमाणे भरलेल्या कुंडीतील माती ही भुसभूशीत, रवाळ, वजनाला हलकी पण उत्पादक असते. याच मातीचा पुन्हा वापर करून आपण दोन ते तीन कुंड्या पून्हा वरील प्रमाणे भरू शकतो.

बागेसाठी खत म्हणून घरच्या घरी कंपोस्टींग करता येते. आपल्याकडे कचरा किती निर्माण होतो, त्यासाठी जागा किती उपलब्ध आहे. यानुसारही बाजारात किंवा घरच्या घरी कंपोस्टीग सेटअप तयार करता येतात. अगदी माठ, जूनी बादली, टब, कापडी पिशवी, बास्केट ही वापरता येते. फक्त त्याचं विज्ञान, त्यामागील तंत्र, मंत्र शिकून शिकून घेणं गरजेचे आहे. अगदीच जमलं नाही तर त्याला वाळवून कुंडयामधे भरण पोषण म्हणून त्याचा वापर करता येतो.

आपल्याला जसे नास्ता, जेवणात विविध प्रकारचे घटक लागतात. तसेच झाडांना पोषणासाठी केवळ एकच प्रकारचे खत वापरून चालत नाही. त्यातही विविधता असावी, उदाः शेणखत, गांडूळखत, लिंबोळी खत, राख, खरकटे पाणी, गोमुत्र, जिवामृत, खरकट्या अन्नाचे फंरमेंट केलेले पाणी अशी विविधता आपल्याला साधता येते.

आणल्या कुंड्या, भरली माती व खत की झाडे जगतात असे मुळीच नाही. आपल्याला त्यासाठी अभ्यासाची गरज असते. त्यासाठी अनुभवी लोकांशी बोलावं, इंटरनेटवरही मराठीतही बरीच माहिती, युट्यूबवर व्हीडीओ उपलब्ध आहेत. हा अभ्यास रोज थोडा थोडा करावा व त्याला सरावाची जोड दिल्यास आपल्याला बाग फुलवता येते. यातील महत्वाचे शिकण्याचे का असा प्रश्न स्वतःला विचारावा, उदाः एकादे झाडं चांगले का वाढले, अचानक का पिवळे पडेले, पाणी जास्त झाले की कमी झाले. झाडांना उन, सावली किती आवश्यक आहे. असे प्रश्न विचारल्यास घरात थोडी चर्चा केल्यास त्यातून स्वतःला बरेच काही शिकता येते. एकादे झाडं, हे कशापासून उगवतं म्हणजे बियापासून, फांद्यापासून की कंदापासून याचाही अभ्यास गरजेचा असतो. अर्थात तो रोजच्या निरीक्षणातून आपल्याला साध्य होतो.

बागेची निगा राखण्यासाठी मी रासायनिक खतांचा, फवारणीचा वापर शक्यतो टाळावा. त्यासाठी आपल्या पारंपरिक उग्र वासाच्या पदार्थापासून कीड नियंत्रक तयार करेन, उदाः दही पाणी, लसून पेस्ट पाणी, हिंग पाणी, गोमुत्र पाणी याची फवारणी ही दर सात ते पंधरा दिवसांनी करावी. म्हणजे कीड ही दूर राहते. अगदीच जमले नाही तर हातात धरता येईल अशा एक लिटरच्या पंपात पाण्याचा फवारणी केली तरी झाडे ही धूळमुक्त होतात. त्यांची प्रकाश संश्लेषंणाची प्रक्रीया उत्तम होते. झाडे ही स्वतःचे अन्न स्वतःत तयार करतात. व झाडे निरोगी राहण्यास मदत होते.

घरात, खिडकीत छोटं छोटं झाडं लागवड करता येतात. त्यात शोभेची झाडे, निवडूंग कमी पाणी, कमी सुर्यप्रकाश, यावर जगणारी, प्राणवायू देणारी झाडे निवड करता येतात. दोन महिने फुलं देणारी फुलं झाडं तसेच घच्या घरी, कोथंबिर, मेथी, पुदीना, अळूची पाने अशी सहज येणारी पालेभाजी लागवड करता येते.

झाडांच्या सहवासात वेळ जातो. डोळ्यांना सुखवतं, मन शांती देतं, थकवा घालवत. समाधान पावतं. निसर्गाच्या सानिध्यात, सहवासात बरच काही शिकता येते. आपल्याला छोट्याश्या प्रयत्नांनी वाढत्या प्रदुर्षणावर मात करता येते.

=============================================================

IMG_20181114_190053_227

पालापाचोळा, किचन वेस्ट, चला फुलवूया बगीचा बेस्ट. घरच्या घरी फुलवा भाजीपाल्याचा मळा… घरच्या घरी भाजीपाल्याची बाग फुलवण्यासाठी वाचणीय, उपयुक्त, संग्रही ठेवावं, वाढदिवसाला भेट द्यावी अशी गच्चीवरची बाग पुस्तिका… २४० रू. बाय पोस्ट घरपोहोच… 9850569644

============================================================

संदीप चव्हाण, गच्चीवरची बाग, नाशिक.

www.gacchivarchibaug.in 9850569644 /808747524

लेखावरून १५ जून १९ रोजी प्रकाशीत झालेली बातमी…

4 FB sakal news 15 06 19 edited.jpg

लेखः ४/३९ गच्चीवरची बाग G2G, (V:2, E:1) पुस्तक

अर्थात आपली गरज काय आहे, हे निश्चित करणे गरजेचे आहे. तसेच बाग आपल्या स्वतच्या आनंदासाठी, समाधानासाठी फुलवायची आहे की केवळ हौस म्हणून याचाही विचार केला पाहिजे. कारण आपली गरज किती आहे यावरून बागेला आपल्याकडून महत्त्व दिलं जातं.


सदर लेख लोकसत्ता- चतुरंग पुरवणीत प्रकाशीत झाला आहे. जवळपास ३९ लेखांची लेखमाला प्रकाशीत झाली आहे. बाग प्रेमीसाठी सादर करत आहे.

बाग कोण व कशासाठी साकारू शकतं?

आपण गृहिणी असाल, निवृत्ती घेतली असेल, नोकरदार असाल, विद्यार्थी असाल. तर नक्की बाग साकारू शकता. झीरो बजेट व झीरो मेन्टेनन्स या आधारावर ‘गारबेज टू गार्डन’ हा टप्पा आपल्याला साकारता येतो. अर्थात आपल्या प्रत्येकाच्या वयोगटानुसार बागेचे महत्त्व व त्याची गरजही भिन्न भिन्न असते. जसे गृहिणींसाठी सात दिवसाचे विविध प्रकारच्या चवींचे चहा तयार करणे ही गरज असते किंवा रोजचे पदार्थ चविष्ट बनवणाऱ्या कढीपत्ता, कोथिंबीर, लिंबू , टोमॅटो, मिरची इ.गरज असेल किंवा अगदी आरोग्यदायी गव्हाच्या तृणरसपर्यंत आपल्याला घरची बाग फुलवता येते. देवपूजेला लागणाऱ्या फुलापानांपासून तर अगदी रोज रसायनमुक्त भाजीपाला उत्पादनापर्यंत आपल्याला मजल मारता येते. बाजारात मिळणाऱ्या त्याच त्याच भाज्यापासून तर रानभाज्यापर्यंत आपल्याला चव चाखता येते.

अर्थात आपली गरज काय आहे, हे निश्चित करणे गरजेचे आहे. तसेच बाग आपल्या स्वतच्या आनंदासाठी, समाधानासाठी फुलवायची आहे की केवळ हौस म्हणून याचाही विचार केला पाहिजे. कारण आपली गरज किती आहे यावरून बागेला आपल्याकडून महत्त्व दिलं जातं.

गच्चीवरची बाग, संदीप चव्हाण, नाशिक.

आपल्याला लेख आवडल्यास नक्कीच लाईक, शेअर करा.. आमच्या पर्यावरण कार्याचा, नावाचा उल्लेख करावा. ही विनंती…

व्हिडीओ पहाः Sandeep chavan Terrace Farming

============================================================================

टीपः १) सदर लेख लोकसत्ता- चतुरंग पुरवणीत पूर्व प्रकाशीत झाला आहे. जवळपास ४० लेखांची लेखमाला प्रकाशीत झाली आहे. सदर लेखमालेचे पुस्तक रूपात (Version 2, Edition 1) प्रकाशीत करणेकामी सर्वप्रकारचे प्रकाशन संस्कार पूर्ण झाले आहेत. पंरतू पैशाअभावी पुस्तक प्रकाशीत करणे अडचणीचे आहे. पर्यावरण हेतूसाठी काही आर्थिक मदत करू इच्छित असल्यास आपले स्वागत आहे. आपले नाव आर्थिकमदत म्हणून पुस्तकात प्रकाशीत केले जाईल.. (आमची कोणतीही संस्था नाही. हे व्यक्तिगत व कौटुंबिक पातळीवर पर्यावरण संवर्धनाचे काम चालू आहे)

२) सद्य स्थितीत गच्चीवरची बाग (Version-1, Edition 2)- व्दितीय आवृत्ती हे पुस्तक विक्रीसाठी उपलब्ध आहे. लोकसत्ता -चुंतुरंग पुरवणीत प्रकाशीत केलेले लेख हे ग.बा. २०१३ आवृत्तीपेक्षा वेगळया स्वरूपाची मांडणी केली आहे.

IMG_20181114_190140_662

गच्चीवरची बाग, संदीप चव्हाण, नाशिक.

http://www.gacchivarchibaug.in

Email: sandeepkchavan79@gmail.com

website
http://www.gacchivarchibaug.in

website https://atomic-temporary-145492773.wpcomstaging.com

profile
https://about.me/sandeepchavan

cover story https://udyojak.org/gachchivarchi-baug-success-story/

YouTube https://www.youtube.com/channel/UCIUZVOtKaSvV1DqTmFnKR5Q

facebook page

my link http://www.mylinq.in/9850569644

https://organic-vegetable-terrace-garden.business.site/

👆वरील link ही गच्चीवरची बाग नाशिक ची आहे. आपण या site वर click करून आपला review नोंदवावा. आपल्या या एका प्रयत्नाने आम्ही करत असलेले पर्यावरण पुरक काम व निःशुल्क मार्गदर्शन लोकांपर्यंत पोहोचवण्यासाठी मदत होईल.
संदीप चव्हाण नाशिक.

लेखः ३/३९ गच्चीवरची बाग G2G, (V:2, E:1) पुस्तक

अर्थात हे खतही विविध प्रकारे व सहज सोप्या-साध्या तंत्रातूनही साध्य करता येते. यातून ‘गारबेज टू गार्डन’ ही संकल्पनाही प्रत्यक्षात उतरवता येते. घरातील कचरा बागेसाठी व बागेतील उत्पन्न घरासाठी अशी चांगली सांगड घालता येते.


सदर लेख लोकसत्ता- चतुरंग पुरवणीत प्रकाशीत झाला आहे. जवळपास ४० लेखांची लेखमाला प्रकाशीत झाली आहे. बाग प्रेमीसाठी सादर करत आहे.

4 (14).jpg३) उपलब्ध नैसर्गिक संसाधने.(साधन संपत्तीः)

३) उपलब्ध नैसर्गिक संसाधने.(साधन संपत्तीः) ३) उपलब्ध नैसर्गिक संसाधने.(साधन संपत्तीः) ३) उपलब्ध नैसर्गिक संसाधने.(साधन संपत्तीः) ३) उपलब्ध नैसर्गिक संसाधने.(साधन संपत्तीः) ३) उपलब्ध नैसर्गिक संसाधने.(साधन संपत्तीः) ३) उपलब्ध नैसर्गिक संसाधने.(साधन संपत्तीः) ३) उपलब्ध नैसर्गिक संसाधने.(साधन संपत्तीः) ३) उपलब्ध नैसर्गिक संसाधने.(साधन संपत्तीः) उपलब्ध नसíगक संसाधने म्हणजे काय तर घरातील ओला नसíगक/ जैविक कुजणारा कचरा, परिसर व बागेतील सुका पालापाचोळा, नारळाच्या शेंडय़ा..रसवंतीवर मिळणारे उसाचे चिपाड, खरकटे पाणी अर्थात हे वापरावयाचे एक वेगळे व्यवस्थापन विज्ञान तर आहेच पण त्याचे घरच्या घरी उत्तम खतही तयार करता येते.

अर्थात हे खतही विविध प्रकारे व सहज सोप्या-साध्या तंत्रातूनही साध्य करता येते. यातून ‘गारबेज टू गार्डन’ ही संकल्पनाही प्रत्यक्षात उतरवता येते. घरातील कचरा बागेसाठी व बागेतील उत्पन्न घरासाठी अशी चांगली सांगड घालता येते. असा हा बाजार मुक्त पर्यायाचा विचार केल्यास आपली बाग आनंदाने फुलते, बहरते आणि त्याचा हळूहळू परतावा मिळू लागतो.

गच्चीवरची बाग, संदीप चव्हाण, नाशिक.

आपल्याला लेख आवडल्यास नक्कीच लाईक, शेअर करा.. आमच्या पर्यावरण कार्याचा, नावाचा उल्लेख करावा. ही विनंती…

व्हिडीओ पहाःZero waste-City Farming

============================================================================

टीपः १) सदर लेख लोकसत्ता- चतुरंग पुरवणीत पूर्व प्रकाशीत झाला आहे. जवळपास ४० लेखांची लेखमाला प्रकाशीत झाली आहे. सदर लेखमालेचे पुस्तक रूपात (Version 2, Edition 1) प्रकाशीत करणेकामी सर्वप्रकारचे प्रकाशन संस्कार पूर्ण झाले आहेत. पंरतू पैशाअभावी पुस्तक प्रकाशीत करणे अडचणीचे आहे. पर्यावरण हेतूसाठी काही आर्थिक मदत करू इच्छित असल्यास आपले स्वागत आहे. आपले नाव आर्थिकमदत म्हणून पुस्तकात प्रकाशीत केले जाईल.. (आमची कोणतीही संस्था नाही. हे व्यक्तिगत व कौटुंबिक पातळीवर पर्यावरण संवर्धनाचे काम चालू आहे)

२) सद्य स्थितीत गच्चीवरची बाग (Version-1, Edition 2)- व्दितीय आवृत्ती हे पुस्तक विक्रीसाठी उपलब्ध आहे. लोकसत्ता -चुंतुरंग पुरवणीत प्रकाशीत केलेले लेख हे ग.बा. २०१३ आवृत्तीपेक्षा वेगळया स्वरूपाची मांडणी केली आहे.

गच्चीवरची बाग, संदीप चव्हाण, नाशिक.

http://www.gacchivarchibaug.in

Email: sandeepkchavan79@gmail.com

website
http://www.gacchivarchibaug.in

website https://atomic-temporary-145492773.wpcomstaging.com

profile
https://about.me/sandeepchavan

cover story https://udyojak.org/gachchivarchi-baug-success-story/

YouTube https://www.youtube.com/channel/UCIUZVOtKaSvV1DqTmFnKR5Q

facebook page
https://www.facebook.com/%E0%A4%97%E0%A4%9A%E0%A5%8D%E0%A4%9A%E0%A5%80%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A4%9A%E0%A5%80-%E0%A4%AC%E0%A4%BE%E0%A4%97-%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%B6%E0%A4%BF%E0%A4%95-page-163326204300631/

my link http://www.mylinq.in/9850569644

https://organic-vegetable-terrace-garden.business.site/

👆वरील link ही गच्चीवरची बाग नाशिक ची आहे. आपण या site वर click करून आपला review नोंदवावा. आपल्या या एका प्रयत्नाने आम्ही करत असलेले पर्यावरण पुरक काम व निःशुल्क मार्गदर्शन लोकांपर्यंत पोहोचवण्यासाठी मदत होईल.
संदीप चव्हाण नाशिक.

लेखः २/३९ गच्चीवरची बाग G2G, (V:2, E:1) पुस्तक

फुलांची, फळझाडांची, भाजीपाल्याची बाग फुलवायची म्हणजे बागेसाठी प्रामुख्याने लाल माती, कोकोपीट, गांडूळ व इतर खते, तयार रोपे, बी- बियाणे आणणे, याशिवाय पर्याय नाही, असे आपण मानतो. पण यांना खूप सारे पर्याय आहेत व ते सहज साध्य आहेत.


सदर लेख लोकसत्ता- चतुरंग पुरवणीत प्रकाशीत झाला आहे. जवळपास ३९ लेखांची लेखमाला प्रकाशीत झाली आहे. बाग प्रेमीसाठी सादर करत आहे.

4 (15).jpg२)गच्चीवरची बाग – उपलब्ध जागा आणि वस्तू …

उपलब्ध जागाः कुंडीतील बाग फुलवण्यासाठी उपलब्ध जागा व वस्तू कोणत्या तर आपण राहतो त्या ठिकाणी जी जागा उपलब्ध असेल ती. उदा गच्ची, बाल्कनी, खिडकी, इमारतीतीलमधील जिना, फ्लॅटच्या दाराबाहेरील छोटासा कोपरा किंवा घर-बंगला-अपार्टमेंट, शाळा, कंपनीच्या परिसरातील कोणतीही उपलब्ध जागा.

उपलब्ध वस्तूः आता उपलब्ध वस्तू म्हणजे काय तर बाजारात प्लॅस्टिक, माती, सिमेंटच्या विविध आकाराच्या, रंगीबेरंगी कुंडय़ा व प्लॅस्टिकच्या बॅगाही उपलब्ध असतात. प्रथम आपल्याला कुठे बाग फुलवायची याचे नीट नियोजन करावे.. जागेचा अधिकाधिक वापर कसा करता येईल याचा विचार करावा.. व त्याप्रमाणे कुंडय़ाचे प्रकार, त्यातील सहज हाताळता येतील, अशा कुंडय़ाची किंवा पिशव्याची निवड करावी.

हा झाला एक सरळधोपट पण खर्चीक मार्ग.. आपल्याला आत्ताच यावर खर्च नाही करायचा, असे ठरवले असेल तर तसेही अनेक वस्तूंत बाग उत्तमरीत्या फुलवता येते.. दुधाची पिशवी, वेताचे करंडे, टोपल्या, तुटलेले टब, गळक्या बादल्या, माठ, प्लॅस्टिकचे उभे आडवे काप केलेले ड्रम, सिमेंटच्या गोण्या, विटांचे वाफे किंवा टाकाऊ बॅनर.. अगदी तुटलेल्या बेसिनपासून ते बुटापर्यंत व पाण्याच्या बाटलीपासून तर पाणी शुद्ध करणाऱ्या एखाद्या निकामी प्युरिफायपर्यंत.. कापडाच्या पिशवीपासून तर तेलाच्या डब्यापर्यंत.. अगदी केळीच्या कापलेल्या खांबापासून तर प्लॅस्टिकच्या तीन इंच पाइपापर्यंत.. व लाकडाच्या खोक्यापासून तर पृष्ठय़ापर्यंत.. म्हणूनच उपलब्ध जे जे.. ते ते आपले.

 फुलांची, फळझाडांची, भाजीपाल्याची बाग फुलवायची म्हणजे बागेसाठी प्रामुख्याने लाल माती, कोकोपीट, गांडूळ व इतर खते, तयार रोपे, बी- बियाणे आणणे, याशिवाय पर्याय नाही, असे आपण मानतो. पण यांना खूप सारे पर्याय आहेत व ते सहज साध्य आहेत.

गच्चीवरची बाग,  संदीप चव्हाण, नाशिक.

आपल्याला लेख आवडल्यास नक्कीच लाईक, शेअर करा.. आमच्या पर्यावरण कार्याचा, नावाचा उल्लेख करावा. ही विनंती… 

व्हिडिओ पहाः Organic Terrace Farming by Sandip Chavhan, Nasik, Maharashtra

============================================================================

टीपः १) सदर लेख लोकसत्ता- चतुरंग पुरवणीत पूर्व प्रकाशीत झाला आहे.  जवळपास ४० लेखांची लेखमाला प्रकाशीत झाली आहे. सदर लेखमालेचे पुस्तक रूपात (Version 2, Edition 1) प्रकाशीत करणेकामी सर्वप्रकारचे प्रकाशन संस्कार पूर्ण झाले आहेत. पंरतू पैशाअभावी पुस्तक प्रकाशीत करणे अडचणीचे आहे. पर्यावरण हेतूसाठी काही आर्थिक मदत करू इच्छित असल्यास आपले स्वागत आहे.  आपले नाव आर्थिकमदत म्हणून पुस्तकात प्रकाशीत केले जाईल.. (आमची कोणतीही संस्था नाही. हे व्यक्तिगत व कौटुंबिक पातळीवर पर्यावरण संवर्धनाचे काम चालू आहे)

२) सद्य स्थितीत गच्चीवरची बाग (Version-1, Edition 2)- व्दितीय आवृत्ती हे पुस्तक विक्रीसाठी उपलब्ध आहे. लोकसत्ता -चुंतुरंग पुरवणीत प्रकाशीत केलेले लेख हे ग.बा. २०१३ आवृत्तीपेक्षा वेगळया स्वरूपाची मांडणी केली आहे.  (सदर लेख  मालिका पुस्तक स्वरूपात – रंगीत आवृत्ती प्रकाशीत करण्यासाठी आर्थिक मदतीची गरज आहे. आपण अर्थ सहाय्य केल्यास पुस्तिका इतरांपर्यंत पोहचवण्यास नक्कीच मदत होईल. आपले योगदान सन्मानपूर्वक पुस्तकाच्या प्रथम पानावर प्रकाशीत केले जाईल, आपले छोटेसे योगदान ही आमच्यासाठी बहूमुल्य असणार आहे)  

गच्चीवरची बाग,  संदीप चव्हाण, नाशिक.

http://www.gacchivarchibaug.in

Email: sandeepkchavan79@gmail.com

लेखः १/३९ गच्चीवरची बाग G2G, (V:2, E:1) पुस्तक

खिडकीतून दूरवर दिसणारे किंवा बागेतील एखादे झाड किंवा इतरांच्या गॅलरीत  निरागसपणे डोलणारी रंगीबेरंगी फुलं पाहून.. आपल्याला थोडं निवांत वाटतं, मन सुखावतं.. डोळ्यांना बरं वाटतं.


सदर लेख लोकसत्ता- चतुरंग पुरवणीत प्रकाशीत झाला आहे. जवळपास ३९ लेखांची लेखमाला प्रकाशीत झाली आहे. बाग प्रेमीसाठी सादर करत आहे.

2 (44).jpg१)सुरवात…

शहरातील रोजच्या धावपळीचा, त्याच त्याच कामांचा ताण आणि शीण येतोच. मनाला विरंगुळा म्हणून कधी वाचन करतो तर कधी चित्र वाहिन्यांवर फेरफटका मारत असतो. पण मन.. मन तसंच राहातं.. एकटं.. उदास.. शिणलेलं.. काही तरी शोधत असतं.. पण सापडत नाही.. ते सैरभैर धावतच असतं. मनातले विचार काही वेळ का होईना पण बाजूला ठेवून निवांतपणा, आनंदाचे दोन क्षण अनुभवता येईल असं काही तरी हवं असतं. ते सापडतं..

खिडकीतून दूरवर दिसणारे किंवा बागेतील एखादे झाड किंवा इतरांच्या गॅलरीत निरागसपणे डोलणारी रंगीबेरंगी फुलं पाहून.. आपल्याला थोडं निवांत वाटतं, मन सुखावतं.. डोळ्यांना बरं वाटतं. आणि नकळत आपल्याकडेही असं एखादं कुंडीत फुलाचं झाडं असावं असा विचार मनात येतो..

विचार मनात आला की बुद्धी आपल्याला सावध करते. तर्क करून ते खोडून काढते.. कशाला कट कट.. कुंडय़ा आणा, झाडं आणा.. रोज रोज पाणी घाला.. खत घाला, कीड पडते.. बरं त्याविषयी विचारायला जावं तर कुणाला विचारावं असे एक ना अनेक प्रश्न.. जाऊ दे असं म्हणून.. खिडकीतून समोरचीच झाडं बघून विषय सोडून देतो.पण ही कुंडीतील बाग फुलवणं आपल्या, कुटुंबाच्या आरोग्यासाठी हितावह आहे. बाजारात रासायनिक खतांचा मारा झालेली भाज्या-फळे असताना, घरची ताजी-टवटवीत भाजी तीही सेंद्रिय पद्धतीने फुलवता येईल, हा विचारही करायला हवा ना! चला तर मग, घरच्या घरी सकस भाज्या कशा पिकवू शकतो ते पाहूया अधिक विस्तृतपणे.

गच्चीवरची बाग, संदीप चव्हाण, नाशिक.

आपल्याला लेख आवडल्यास नक्कीच लाईक, शेअर करा.. आमच्या पर्यावरण कार्याचा, नावाचा उल्लेख करावा. ही विनंती…

व्हीडिओ पहाः Nashik : Plantation On Roof top Of building

============================================================================

टीपः १) सदर लेख लोकसत्ता- चतुरंग पुरवणीत पूर्व प्रकाशीत झाला आहे. जवळपास ४० लेखांची लेखमाला प्रकाशीत झाली आहे. सदर लेखमालेचे पुस्तक रूपात (Version 2, Edition 1) प्रकाशीत करणेकामी सर्वप्रकारचे प्रकाशन संस्कार पूर्ण झाले आहेत. पंरतू पैशाअभावी पुस्तक प्रकाशीत करणे अडचणीचे आहे. पर्यावरण हेतूसाठी काही आर्थिक मदत करू इच्छित असल्यास आपले स्वागत आहे. आपले नाव आर्थिकमदत म्हणून छापिल पुस्तकात प्रकाशीत केले जाईल.. (आमची कोणतीही संस्था नाही. हे व्यक्तिगत व कौटुंबिक पातळीवर पर्यावरण संवर्धनाचे काम चालू आहे)

२) सद्य स्थितीत गच्चीवरची बाग (Version-1, Edition 2)- व्दितीय आवृत्ती हे पुस्तक विक्रीसाठी उपलब्ध आहे. लोकसत्ता -चुंतुरंग पुरवणीत प्रकाशीत केलेले लेख हे ग.बा. २०१३ आवृत्तीपेक्षा वेगळया स्वरूपाची मांडणी केली आहे.

(सदर लेख  मालिका पुस्तक स्वरूपात – रंगीत आवृत्ती प्रकाशीत करण्यासाठी आर्थिक मदतीची गरज आहे. आपण अर्थ सहाय्य केल्यास पुस्तिका इतरांपर्यंत पोहचवण्यास नक्कीच मदत होईल. आपले योगदान सन्मानपूर्वक पुस्तकाच्या प्रथम पानावर प्रकाशीत केले जाईल, आपले छोटेसे योगदान ही आमच्यासाठी बहूमुल्य असणार आहे)

गच्चीवरची बाग, संदीप चव्हाण, नाशिक.

http://www.gacchivarchibaug.in

Email: sandeepkchavan79@gmail.com

Terrace gardens with organic farming a fad

“The popularity of terrace gardens has drastically increased these days.”


By -TNN Gayatri Deshmukh

vertical garden 1 1 (18).JPG

Terrace gardens with organic farming a fad
Terrace gardens are the next big thing in Nashik. With people aiming to not only beautify their place but also spread the message of organic farming, this has caught the fancy of most Nashikiites.
 
 
 
 
 
 

Thirty-four-year-old Sandeep Chavan has made a 150 sq feet terrace garden at his place and focuses on organic farming. He even gets visitors who take his advice on farming. “One can easily grow the basic vegetables like cauliflower, brinjal, tomatoes, leafy vegetables on their terraces. I also guide people on making organic fertilizers at home without spending much time. Awareness about organic vegetables is also increasing among people,” said Chavan.There are several people like Chavan who have made terrace gardens a fad in the city. Ranjani Gehani, a retired banker, has been nurturing her terrace garden for the last couple of years. She said, “We have now got a professional to help us with our terrace garden. We dry the kitchen waste and make fertilizers out of it. About four days a week, we eat the vegetables which grow in our terrace garden. I am quite proud of the aloe vera plants growing in our garden. I even grow herbs like lemon grass and mint and make herbal tea from it.”
 
 
In fact, the concept of terrace gardens has become so strong that most people looking to buy a place are looking for a bigger terrace to accommodate a terrace garden. Vikram Matlani, a banker, is a case in point. “I rejected a few places because they did not have a terrace. I want to develop a terrace garden as it is essential to have the presence of trees and plants around us.”
 
 “The popularity of terrace gardens has drastically increased these days.”
 
Terrace gardens are also looked upon as a psychological need of people. Dr Supriya

Aagashe, a clinical psychologist said, “People are advised to talk to trees. I have my own terrace garden the fertilizers for which I make out of vermiculture. The response to the demos of terrace gardens has also gone up considerably.”

Terrace gardens are also proving to be beneficial for the improving the environment. A translator and writer by profession Vandana Atre, said, “I have a terrace garden for the past seven years. It is an amazing feeling to see birds make nests in your terrace gardens.”

 
 

Treasure of the heart & soul


lavender-823600_1920Treasure of the heart & soul

मला आठवतयं…मी दहावी बारावीला असेन. तेव्हा गंगापूरस्थित निम्रल ग्राम निर्माण केंद्रांची ओळख झाली होती. तेथील शेती, मातीचे घर, शहराच्या जवळ असूनही निर्सगाची साथ संगत, कचर्याचे व्यवस्थापन, अहिसांत्मक मुल्य, त्यामागील शाश्वत, ठाम त्तत्वबैठक इ. मूर्त, अमूर्त सारे अनुभवयास मिळाले. जीवन जगतांना तयार होणारा विविध तर्हेचा कचरा त्याची विल्हेवाट लावण्यापेक्षा त्याचे व्यवस्थापन करणे सोपे आहे हे उमजले. अगदी मानवी मलमूत्रापासून, कागदापासून, काडी कचर्यापासून  विविध तर्हेच्या कलात्मक, पर्यावरणपुरक वस्तू कशा तयार कराव्यात, त्या केवळ शोभेच्या वस्तू न राहता त्या रोजच्या वापरात कशा आणता येतील याचा मूळ विचार नि.ग्रा.नि.केंद्रातून मिळाला. मला आठवतय त्यांनी पुस्तकाचे खोली माझ्यासाठी खुली ठेवली होती. केव्हांही जावून वाचत असे. तेथील कामाचे खूप कौतुक व आपल्यापणा वाटायचा… त्यांचे हेच विचार आपल्याही जीवनाचा अविभाज्य भाग होतील असं कधी वाटलं नव्हंत. अवघड आहे असे वाटण्यापेक्षा मला नेहमीच त्याचे आकर्षण वाटायच. आज त्यांनी रूजवलेले विचार माझ्याही जीवनाचा एक अविभाज्य भाग झालयं. असं मला ठाम वाटतयं.

कचरा निर्माणच होवू नये असे अशी जीवनशैली जगणं हे खूप महत्वाचं आहे. म. गांधीजीचं स्वराज नावाचं पुस्तक वाचनात आलं. भाऊ नारवेकराचं जीवनगाथा वाचण्यात आली. विनोबा भावेची पुस्तक वाचली. म. गांधीनी किती जणानां प्रेरणा दिली आहे. खर स्वराज्य हे राजसत्तेच्या हस्तांतरणातून नव्हे तर स्वःच्या सम्यक वर्तनातून येणार आहे हा म. गांधीचीच्या जगण्याचा मतितार्थाने माझे जगणं सार्थक केलं आहे असे मला वाटतय. (मोहनचंद गांधी अनेक अर्थानी जगणं जगला. त्याचं सर्वच जगण हे प्रत्येकालाच भावेल असं नाही. पण प्रत्येकाला काहीतरी भावावं असं त्यात नक्कीच आहे.)

शहरी जीवनशैली ही जीवाला वीट आणणारी व्यवस्था आहे. अनेक समस्यांना जन्माला घालणारी आहे. पण आता शहरात जन्मलो. मला लाख वाटत असले तरी खेड्यात घरची मंडळी येणार नाही. आणि मलाही एकट्याला जाता येणार ही अपरिहार्यता जेंव्हा लक्षात आली तेव्हा नाशिक मध्येच राहयचे ठरवले. शहरातील कचर्याची समस्या व  शेतीची अनामिक ओढ मला स्वस्थ बसू देत नव्हती. नाशिकस्थित एका माध्यम संस्थेत काम करतांना जगण्याच्या काही मर्यादा लक्षात येत होत्या.. आपलं मातीतलं मूळ शोधण्याच्या ओढीने एक दिवस राजीनामा दिला.  शहरातील कचर्याची समस्या व शेती यांच्या समन्वयातून शहरी शेतीचा अर्थातच गच्चीवरची बागेचा जन्म झाला. या विषयावरच काम करण्याचे ठरवले. अर्थात याची बिज पेरणी नि.ग्रा.नि. केंद्रातून खूप पूर्वी झाली असली तरी त्यास अकुंरण्यास बराच काळ गेला. आपल्याही असं काही करायचं आहे. ठोस, शाश्वत, निरतंर, जे मला व इतरांनाही नेहमी प्रेरणादायी ठरेल. आणि या विचारातूनच गच्चीवरची बाग हा कार्यक्रम सर्वदूर फूलत चाललाय. बघता बघता त्यास विविध माध्यमांची जोड व साथ मिळत गेली. आता हा विचार महाराष्ट्रात पोहचलाय. हौशी लोकांना सोशल मीडियाव्दारे निशुल्क मार्गदर्शन करू लागलोय.

गच्चीवरची बाग अर्थातच शहरी शेती करतांना बाजारातून काहीच विकत आणायचे नाही. असा ठाम निश्चय केला होता. आपल्याकडे जे काही उपलब्ध आहे त्याचा वापर करत बाग फुलवायची असे ठरवले होते. त्यास आज माझ्याच नव्हे तर अनेकांच्या बागेतून त्यास मूर्त स्वरूप येवू लागले आहे. अर्थातच हाही विचार स्वराज पुस्तकातून मधून मिळाला. अंबर चरख्यावर सूत कताई, गाय पालन, घरातील ओला कचरा व परिसरातील सुक्या कचर्याचे व्यवस्थापन, सायकलचा ऊपयोग करणे, प्लास्टिक, फास्टफूड, प्रोसेस्ड फूड कमीत कमी वापरणे किंवा टाळणे, कचरा होणार नाही याची दक्षता घेणे. असे अनेक भौतिक बदल जरी माझ्यात झाले तरी समोरच्याचे प्रथम ऐकून घेणे हा बदल माझ्या जडणघडणीस खूप महत्वाचा ठरला. प्रत्येक गोष्ट ही काटेकोरपणे समजून घेणे, ती अंमलात आणणे. शंभर टक्के प्रयत्न केले तरच ते कुठेतरी काही टक्यांपर्यंत साध्य करता येते याचा अनुभव घेता आला.

जीवनशैली कशी असावी, त्यासाठी काय करावे , काय करू नये हे शिकवणारा हा जीवनउत्सव खरोखरच जीवनाचा आनंदी उत्सव आहे. गरज ही शोधाची जननी असली तरी आपल्या गरजा मर्यादीत ठेवून जगणं गरजेचं आहे. आपल्याला जसा या पृथ्वीवर जगण्याचा हक्क व अधिकार आहे तसाच निर्सगातील इतर जीवांनाचाही तेवढाचं आहे.  पण दूर्दैवाने हम करे सो कायदा किंवा धरती सिर्फ मेरे बाप की म्हणत मानव स्वतःच शेखचिल्लीप्रमाणे आपली  मानवजात नष्ट करायला निघाली आहे.

गरज, हौस, चैन, हव्यास याला लगाम घातलाच गेला पाहिजे. अर्थात हे बाहेरून होणार नाही. आपण सम्यकविचाराने हे आचरणात आणलं पाहिजे तरच ही बहूप्रसवा धरणीमातेचा विविधांगी ठेवा आपल्याला पुढील पिढीपर्यंत पोहचवता येईल. नाहीतर एकदिवस स्वछंदी, स्वतंत्र विचार करणारी मानवजातही पुस्तकात वाचण्यातील कथा बनेल व आपलं आयुष्य हे कुणीतरी मानव निर्मीत रोबोट हाताळतांना जाणवू लागेल. अर्थात आजच्या प्रगत तंत्रज्ञानाने त्याचे पाऊलं ही पाळण्यात दिसू लागले आहेतच. आधुनिक प्रश्नांची निर्मिती ही या यांत्रिकीकरणाने, तंत्रज्ञानाने निर्माण केली आहेत व आपण या आशेवर आहोत की यांची उत्तरे ही तंत्रज्ञानाच्या प्रगतीतच, वापरात लपलेली आहेत. पण हा केवळ भ्रम आहे असे म्हणावेसे वाटते. हे मानवजातीला उमजेपर्यंत बराच उशीर झालेला असेन यात शंकाच नाही.  अर्थात विज्ञान, तंत्रज्ञान चूकीचं आहे असं मुळीच नाही. त्याचा मर्यादीत वापर करत सावधपणे पुढे सरकंण गरजेचे आहे. त्याचे सर्रास अंधानुकरण ही धोक्याची घंटा आहे. यासाठी जीवन उत्सव व त्यातील कार्यरत मंडळी ही वाट दाखवण्याचे काम करतेय. अशा या जीवन उत्सवातील विचारांना आचारांना किमान समजून तर घेवू या…नव्हे घेतलंच पाहिजे. मला खात्री आहे हे आचरण सोपं नाही… पण अवघड मात्र नक्कीच ना